NJË DJALË NGA SALVADORI MË BËRI TË SKUQEM!

(-Një grua shqiptare, 95 vjeçare, nga Babruja e Tiranës, i  ‘‘eksporton’ prodhimet e saja në Salvador të Amerikës Qendrore, dhe nuk i paguan shtetit asnjë taksë! – Një plakë ‘korrupcioniste’ ! – kështu do të shprehet me siguri kryeqeveritari ynë i nderuar, nëse i tepron koha për ta lexuar këtë shkrim-)

Nga Adil FETAHU

Në trevjetorin e kalimit në amshim, të gazetarit, poetit, shkrimtarit e publicistit Zeqir Lushaj (10 nëntor 2021), në kujtim të tij, po e botojmë rrëfimin emocional të të ndjerit, për kohën sa ishte migrant në ShBA, ku bashkë me të shoqen, Sabrijen, jetuan e punuan për afro 17 vjet. Dhe, siç e thotë vetë autori, ‘’me një valigje diploma’’ e me moshë 50 vjeçe u detyrua të punonte në dy vende pune: në një market dhe në një piceri, për të përballuar shpenzimet për jetesë dhe për të ardhur ndonjëherë në Shqipërinë e tij. U këthye pëgjithmonë në atdhe (2014) dhe jetoi në shtëpinë e tij në Shëngjin. Bashkëshortja e tij, Sabrija, ndërroi jetë në shtator 2020. Mbeti i vetëm në shtëpi, derisa edhe vet ndërroi jetë, më 10 nëntor, dhe u vorros në vendlindjen e tij, në fshatin Gri të Tropojes.

Zeqiri kishte shumë miq e dashamirë, por ndër miqtë që iu gjetën afër gjatë gjithë kohës sa ishte e sëmurë bashkëshortja e tij, dhe afro 14 muaj sa mbeti vetëm në shtëpi, njerëzit që iu gjetën më së afërmi dhe u kujdesën për të, ishin çifti bashkëshortor Dr.Domenika dhe Arben Kapllaj, nga Lezha.

Në valën e stihisë së zjarrit që e kaploi sivjet rrethin e Shëngjinit, u dogj kati i tretë i shtëpisë së Zeqirit. Ai kat ishte krejtësisht konstrukt druri i punuar për merak. U dogj ajo shtëpi ku të zotët e saj pritnin e përcillnin mysafirë me bujarinë më të madhe të traditës shqiptare, të cilën Zeqiri e mbajti dhe kultivoi në mënyrën më të mirë.

Në atë shtëpi të Zeqirit unë u njoha dhe u miqësova edhe me çiftin Dr.Domenika e Arben Kapllaj, dhe mbetëm miq të përjetshëm. Sa herë takohem me miqtë Kapllaj, flasim edhe për mikun tonë të përbashkët, Zeqir Lushaj, që tani është në botën e pasosur, dhe lutemi të jetë në paqen e amshueshme të Zotit!

Në vazhdim, po japim rrëfimin e Zeqirit për mikun e tij nga Salvadori. Unë sa e sa herë e kam lexuar këtë rrëfim, jam emocionuar, duke e paramenduar gjendjen shpirtërore të Zeqirit, i cili në moshë mbi 50-vjeçare dhe me një bagazh arsimimi e kulture, u detyrua të emigronte në Amerikë, të punonte nga dy ndërrime në punë fizike, për të mbijetuar e për t’u kthyer në Atdhe.

***

E quajnë Lluji. Është nga Salvadori i Amerikës Qendrore.  Ka rreth 20 vjet që punon e jeton këtu, në ShBA. Është një picamen me emër të mirë. Ndonëse jeton në Nju Jork, ka punuar gjithnjë në Nju Xhersi, në Picerinë ‘’Luigji’’, në Anderson Aveny. Lljujin unë e kam mik. Këtë piceri e kam shumë afër shtëpisë, por edhe kam punuar aty rreth katër vjet (si punë të dytë, mbas punës në supermrketin e njohur A!&P, ku jam definitiv tash e 10 vjet).

Lluji është reth 40 vjeçar. Tip i qetë. Shumë i dashur kur afrohesh me të. Tepër profesional në punën e tij. Ndoshta kjo ishte edhe arsyeja që unë e simpatizova që në fillim. Shpejt e kuptoi se jam nevojatar, kam ardhë për punë dhe dua të punoj. Ai burrë më ka ndihmuar, seriozisht. Dhe, flas për një ndihmë profesionale, pa zhurmë, pa rënë në sy, pa stresime.

–         -Zeqir, më thoshte shpoesh, kur u takojshim korridoreve të punës, – kujdes! Ti e din se unë shoh edhe me shpindë… Dhe qeshte.

Në kohën tepër-tepër të paktë, kur mund të bisedonim diçka, në orarin e punës, ai flisteë për Salvadorin e tij dhe unë, kuptohet, për Shqipërinë time. Më tregonte fotografi nga vendi, fshati e shtëpia e tij. Më tregonte për planet, çfarë mendon të bëjë…etj,etj., bisedë emigrantësh.

Lluji nuk është ulur kurrë në ndonjë bangë shkolle. Kurrë nuk ka patur libër në dorë. Kurrë! Ka filluar punën qysh 13 vjeç, dhe atë punë e vazhdon edhe sot. Kur do të shkonte në shkollë? Kur të kishte libër në dorë? Më dhimbsej kur mendoja për atë njeri, shumë-shumë inteligjent.  Po, që të them edhe anënkrahun tjetër, e kuptoja se edhe unë i dhimbsesha atij. Të kesh ‘’një valigje me diploma’’ dhe të fillosh punëtor në moshën 50 vjeçare! Pak e rëndë, por nejse! Fati historik paska qenë i tillë. Dhe, historisë (koëkëfortë) kërkush nuk mund t’i shmanget. Miku im, salvadorian, e kuptonte se aty nuk ishte vendi im, por edhe dinim ta kalonim çdo situatë, me një shprehje me kuptim të gjithanshëm e të thellë: ‘’Kjo është Amerika’’!. Dhe, qeshnim! Qeshnim, herë sinqerisht, e herë nga halli!

Pronari i picerisë ishte një djalë italian. Xhan e kishte eEmrin. Amerikanët e thërrisnin Xhoan, spanjollët -0 Jani; italianët Gjoni! I mrekullueshëm djalë. Rreth katër vjet që punova për të, kurrë nuk më thirri në emër, por -‘’Vëllai im’’ . I thosha shpesh se në shqip Xhan, do të thotë – shpirtëe. Dhe ti, si e ke emrin, e ke edhe shpirtin. Isha i vetmi europian punëtor në atë piceri. Gjashtë të tjerët ishin spanjollë (kështu quhen në ShBA banorët e Amerikës Qendrore, sepse kanë qenë dikur koloni të Spoanjës. Ata e quajnë vetveten kështu – spanjollë).

Xhani ishte një djalë, ‘për ta pirë me kupë’, siç i themi në shqiptarët, por biznesi jo pak herë ta hupë mendjen. Nuk i donte hiç spanjollët. Mua ma thoshte hapur: ‘’Nuk duha t’i shoh me sy!’’. Dhe, unë qetë-0qetë, (kurrë të mos harrojmë se jam shërbëtori), i thosha me kujdes: zotëri Xhan, me që nuk i doni, pse i mban në punë? (Aaah! Unë e dija mirë, por duhej bërë shumë herë roli i paditurit).

–         More vëlla, – përgjiigjej Xhani (kuptohet, kur ishim vetëm për vetëm), – këta i mbaj në punë se këta i paguaj më lirë! Ti e kupton apo jo biznesin?… Të lutem, Zigi (kështu e shqiptojnë amerikanët emrin tim), të kesh kujdes. Sidomos në darkë, kur dilni, kur unë shpesh nuk jam këtu. Hapi sytë, ëëë…! Aaah, këta spanjollët! Çfrynte!

Me Llunjin kuptohesha, siç i thonë një fjale p pa folëe fare! Në pesë ambientet që kisthte pliceria, atij nuk i shpëtonte as miza. Kur diçka nuk shkonte, ai me shumë marifet, pa rënë fare në shikimin e të tjerëve, sidomos të bosit, faaap, ma shkelte syrin!

Një ditë Lluji më kishe vënë re se unë nuk isha në formë! Dhe filloi të më ngacmonte larg e larg. Unë, që nuk po doja t’i jepja xhevap, i thash se nuk kam asgjë, por i kam pre buletat për Shqipëri dhe janë tepër shtrejtë: 1200 dollarrë një copë! Lluji bëri  sikur e pranoi.

Mbas njëfarë kohe, prap më ngacmoi për qehren time jo të mirë! Unë, prap me arsyen e parë (një arsye që edhe qëndronte): biletat shumë shtrenjtë. Duhet të punoj gjashtë muaj në Amerikë, për të shkuar një herë në Shqipërinë time!

…Biletat shumë shtrenjtë, biletat shumë shtrenjtë! Kjo çështje u bë lajtmotivi i asaj dite… Di që ka qenë ditë e mërkure (të martën dhe të mërkurën, dy ditët e pushimit nga supermarketi, punoja gjithë ditën, nga 12 orë, në piceri). Mbas orës 10 të mbrëmjes, kur edhe ishim liruar pak nga puna e stërmundimshme, Lluji m’u afrua me atë qetësinë e tij olimpike, dhe më tha:

–         Zigi!… Po ! – Buletat për Shqipëri shumë shrenjtë, ëëë! U  ndal. E rrëxoi shikimin përtokë. Heshti pak dhe vazhdoi:- Do të pyes diçka?

–         Unë po e shikoja me shumë qetësi dhe i bindur se ai do të flasë diçka të mençme, diçka me vlerë.   E njifja mirë ‘’gabelin’’ e Salvadorit, mikun tim, Llujin.

–         Zigi! Kur të shkosh në Shqipëri, a e takon nënën tënde?

–         Si jo, – u përgjigja. Unë me nënën rri një muaj në shtëpinë time.

I lëshoi krahët poshtë. E ngriti shikimin, e përqendroi ndër sytë e mi. Buzëqeshi, dhe tha:

–         Mos të dëgjoj më të thuash se biletat për Shqipëri janë shtrenjtë… E vetmja gjë në këtë botë është Nëna, që nuk mund të blehet me para!

Djali nga Salvadori më bëri të skuqem, të skuqem seriozisht!…

Kur shkova në Shqipëri, një ditë tek po rrija me nënën në bahçe e po bisedonim për hallet e jetës (si fëmija me nënën), në mes tjerash, i kallxova tekstualisht këtë bisedë që e shkrojta më sipër, biseden me mikun tim Llujin. E duke ia treguar nënës këtë intimitet, t’ju them të drejtën, unë prap u skuqa. U skuqa për herë të dytë!

Muaji i lejes kaloi shpejtë, si ‘’t’ pamet e nuses’’, thonë këndej nga Veriu.

Atë ditë mesgushti të atij viti, kur po kthehesha për në Amerikë, nëna m’u afrua me shumë kujdes, me shumë mirësjellje dhe me shumë kulturë (megjithëse nuk është ulur kurrë në ndonjë bankë shkolle…, si Lluji), me një qese të vogël në dorë e më tha:

–         Nane! Këtu janë një palë çorapa leshi. I kam bë këto ditë, tuj ndejtë këtu me ju, në bahçe. Amanet e kije prej nanës tande me ja dhanë atij djalit që të ka thanë: ‘’Kur të shkosh në shtëpi, a e takon nënën’’?

Kam blerë çdo vit, jo pak dhurata në Tiranë, që kur të kthehem nga pushimet, t’i kujtoj disa shokë e miq në Amerikë. Por, dhurata e nanës ishte edhe për mua një sfidë e vërtetë.

Amaneti i nënës shkoi në vend. Pa pikë, pa presje! Fjalë për fjalë… Dhe Lljuji, diti t’i prgjigjet nderit me nder. I thirri krejt spanjollët e picerisë: – Mblidhurni këtu! Vetëm një minutë! Dhe foli përpara tyre. Foli, krenar:

–         Këto çorapa nuk do t’i veshi kurrë! Këto e kanë vendin në anën më të dukshme të dhomës sime të pritjes, në shtëpinë time, atje ku kam lindur e jam rritur, jo këtu, jo këtu në Amerikë. Në shtëpinë time, në Saldvador… Janë dhurata më e shtrenjtë në jetën time. Dhuratë nga nëna 95 vjeçare, nga nana Shkurte. Janë dhuratë nga Shqipëria. I afroi për t’i puthur çorapët që po i mbante në dorë, si tabake. Por, më parë se puthja mbi çorapët e tjerrura nga duarët e nënës sime në Tiranë … ra një rigë loti!!!

–         Zoti i bekoftë njerëzit e mirë, kudo në botë!… e mbylli ‘’mbledhjen’’ njëminutëshe, Lluji. Dhe më përqafoi vëllazërisht.

USA, Vjeshtë e vitit 2005.

(Zeqir Lushaj: DYQANI I MENDJES – shkrime publicistike, Tiranë 2009)