VENDLINDJA, FATET NJERËZORE DHE POEZIA

Nga Mihal Gjergji

20 qershori është ditëlindja ime. Është bërë traditë festimi i përvjetorëve, thuajse nga të gjithë. Edhe nga unë. Kjo ndodh për të prishur monotoninë e ditëve. Më së shumti, ato janë të zbrazura dhe të zbehta, si fotokopje të njëra tjetrës. Më ka ndodhur, që ndonjë ditë të tillë, ta kaloj në mënyrë të trishtë, me shumë miq të munguar. Qirinjtë e tortës pikojnë dhimbje, vajtojnë vitet e ikura. Edhe miqësitë e prera në mes. Por ti shikon fëmijët e tu dhe mbushe plot shpresë. Ata ngjajnë me lastarët në rritje. Ëndrrat e tua të parealizura i kërkon në sytë e tyre. Ata janë premtues. Brenda familjes ndjehesh si në kopshtin magjepsës të Adamit dhe Evës. Në këtë përvjetor më uruan shumë miq dhe dashamirës; përmes rrjeteve kompjuterike dhe telefonisë. U ndjeva mirë dhe mendova të përgatit një urim të veçantë, enkas për ta. Po cili është urimi? Një bisedë vërtet interesantë, të cilën po jua rrëfej më poshtë: Met Gjergji, poeti i gjakut tim, kërkoi të takoheshim. Bëhet fjalë për një Krisht të braktisur nga njerëzit pa gjak dhe pa Zot. Një dhimbje që ulërin. Me kë të flasë ai? Të gjithë nxitojnë për të mbritur askundin. Më ftoi të pinim një kafe, të më uronte për ditëlindjen dhe të bisedonim. Folëm gjatë, jo për artin, ndonëse ai ka botuar më shumë se 10 libra, por për Gusmarin tonë, edhe pse aty qëndrojnë bashkë; mjalti dhe vreri. Fisnikëria mbetet e pagojë. Ashtu flet më shumë, e gdhëndur si mermeri, nën peshën e viteve e të halleve. Megjithatë, poeti vazhdon te çliroje energjinë e një djali të ri, me sytë e bukur dhe plot dritë. Paçka se ka vizituar më shumë se 160 vende, rikthehet me shumë mall te shkrepat e vendlindjes. Unë dua t’i harroj shumë gjëra, ai kërkon t’i kujtojë. Kërkon të kujtojë edhe ato retë e zeza të ngarkuara me breshër, që e përcollën kur iku nga fshati. Ishte i vogël, kur nëna e tij Kajmeja, e ngarkoi në shpinë brenda një djepi me dru lisi. U desh që të iknin larg, shumë larg, sepse hija e biografisë i ndiqte prapa. Babai i tij u pushkatua në vitin 1945 në Delvinë, duarlidhur mes dy shehlerëve. Edhe kur të vret, vendlindja të dhimbset. Ç’është kjo forcë, që urdhëron në mënyrë të heshtur brenda shpirtit njerëzor dhe të thotë: ktheu, merre bekimin e dheut tënd! E shikoj me dhëmbshuri këtë bohem, ashtu, të strehuar brenda pikëllimit të tij, teksa endet vetmitar rrugëve të qytetit të Durrësit. Të gjithë jemi pergjegjes për dramat që i shkaktojmë njeri tjetrit, me heshtjen apo indiferencën tonë që merr formën e shtresës ndarëse prej akulli. Ai ka tre fëmijë, si yje. Por ata ikën shumë të vegjël në Itali, me eksodin masiv të vitit 1991, ju larguan traditës shqiptare, sepse duhej të largoheshin prej dhimbjes dhe mjerimit ekstrem. Vajza është pedagoge e së drejtës ndërkombëtare në Universitetin e Lisbonës, në Portugali. Dy djemtë, janë diplomuar në shkencat inxhinjerike dhe punojnë në dy kompani prestigjoze perëndimore. Mirëpo ata ndjehen më shumë kozmopolitë sesa shqiptarë. Dhe kjo e trishton pa masë poetin, e bën të vuaj, e mban nën torturë.  E ç’është ai prind që s’i do fëmijët e tij? Mirëpo, më shumë sesa dashuria e fëmijëve, burrin e kthen në familje mënçuria e gruas. Gruaja…! Mos më thoni dhe ju si bashkëbiseduesi im, se delja e zezë do zbardhet me kalimin e viteve. Si mund t’a besoj një lajthitje të tillë. Krijimet e Zotit duken që në krye. Ai s’mund t’ia besojë njeriut ndryshimin apo përsosjen e veprës së tij. Burrat e shkretë detyrohen të paguajnë gabimet e mosnjohjes. Në moshën e rinisë, gjykimi i kthjellët dhe i ftohtë është i prangosur nën pushtetin emocional të zemrës. Pikërisht në këtë moshë, sytë e humbasin aftësinë e tejpamjes. Poshtë petaleve aromatike të trëndafilit, vështirë të dallosh gjëmbat helmues…Ish studentja e tij u bë edhe bashkëshorte, me një diferencë të konsiderueshme moshe. Boshllëku në kohë s’mund të mbushet. Jo rrallë largësia e vendbanimeve, ndjesitë dhe perceptimet tërësisht të ndryshme për jetën dhe njerëzit, bëjnë që besimi të lëkundet, pastaj të bjerë. Të shembet sikur s’ka ekzistuar kurrë. Në shpirtin e poetit mbetet vetëm kulti i ëmbël i dashurisë. Ç’është ai artist që s’do dëshironte të kishte në krahun e tij një Desdemonë? Por ja që jeta të afron më shumë ëndrra, sesa mundësi dhe fate. E gjykoj si të portretizuar enkas për mjedisin tonë, atë që Noli ka shkruar për Tolstoin. “Gruaja nuk e deshi kurrë. Kjo qe një gjë e natyrshme meqë dhe ajo ishte e vrazhdë sa vajzat kozake të Kaukazit. Dhe as që e kuptoi ndonjëherë…Në qofshin të tilla bashkëshortet dhe fëmijët, atëherë është më mirë të jesh pa ato. Dhe në qoftë kjo vetëvrasje e njerëzimit, atëherë le të shfaroset dhe njerëzimi; universi do jetë më i bukur pa murtajën njerëzore në këtë planet të mbrapshtë, ku jetojmë”. Kjo dhimbje më duket melhemi më i mirë për dhimbjen e njeriut tim. Ja, këto biseduam me njëri tjetrin në takimin që zgjati një orë. Prushin e asaj bisede, shpirtin e tij të trazuar por të mbushur me mirësi, dashurinë e tij për vendlindjen, po ua sjell në pak vargje, të kursyera, por shumë domethënëse:

Si mund të lindja nën Ejfel

Kur mund të lindja në Gusmar;

Ku zogjtë çmenden në zabel

E ujrat derdhen pa karar

Ku borë e vjetër pret të renë

Dhe stina stinën përshëndet

E lulet që mbulojnë dhenë

As njera-tjetrës nuk i ngjet

Dhe diellit, që tej Azisë

I shkelin syrin sapo del…

S’do mënd që në Gusmar do lindja

Si mund të lindja nën Ejfel?

Durrës, Qershor 2015