Reflektime në ditëlindjen e Fan S. Nolit

(Janullatosi që ecën triumfator mbi Kishën shqiptare të Nolit)

Nga Keze Kozeta Zylo

Sot ka ditëlindjen Fan Stelian Noli, Burri i ndritur i Kombit.  Vepra dhe historia e Tij janë përjetësuar në zemrat e shqiptarëve.  Në këtë shkrim nuk do të rendis veprat, përkthimet, publicistikën si një intelektual erudit, ngase janë thënë, lexuar dhe sigurisht do të mësohen dhe përsëriten brez pas brezi, por dua të ndalem se si kemi reflektuar ne si shqiptarë dhe a ecim në hapat e udhërrëfyesit?  Një burrë të ndritur nuk mjafton vetëm ta përjetsosh duke i përmendur thëniet e famshme ku shumë politikanë, kuvendarë, gazetarë, përdorin për t’i dhënë pak më vëmendje vehtes së tyre apo shkrimeve, por një burr të ndritur e respekton atëhere kur ndjek në cdo hap rrugën e tij.  Ka shumë gjëra kur politikanët, udhëheqësit sot pas një shekulli mund të reflektojnë, të hedhin sytë se sa është udhëhequr nga vepra e të ndriturve, që në fakt dhe mjerisht vazhdon të jetë një rrugë e gjatë dhe e mundimshme për ta bërë…

Ja po e vë gishtin vetëm në disa plagë të trupit të sëmurë të Mëmëdheut tonë në ethe:  Ndonëse Noli e shkëputi njëherë e përgjithmonë kishën ortodokse shqiptare nga Patrikana e helmuar greke dhe për herë të parë në saje të përkujdesit të tij atdhetar dha meshën e parë në gjuhën shqipe në Kishën “Shën Gjergji” në Boston, më 22 mars, 1908, ka që nga viti 1992 që në krye të saj është prifti grek Janullatosi i cili trazon dhe kockat e të vdekurve.  Ai ecën triumfator mbi tokën e Nolit dhe shkel mbi gjakun e Papa Kristo Negovanit, Petro Nini Luarasit, Pandeli Sotirit dhe shumë e shumë të tjerë patriotë që u helmuan pabesisht nga vëllezërit e një gjaku të Janullatosit.  Priftit grek Janullatos ka 22 vjet që i puthin duartë dikush dhe në buzë, si qeveritarët, kuvendarët dhe një pjesë e sahanlëpirësve që u hedh nga një kockë për të lëpirë dhe për të ruajtur gjithçka që ai ka futur në Shqipërinë tonë nëpërmjet kalit të Trojës, sidomos kur shumë shqiptarëve iu ndërron emrat nga Ilir në grekë, ndërsa për vehte e mban dhe e ruan me fanatizëm, pa frikë, pa ndrojtje me krenari mu në zemër të Arbërit në Tiranë: Anastas Janullatos.  Sidoqoftë në këto trazira dhe konfuzione historike shqiptarët e vërtetë e kanë në mendje vlerësimin e Faik Konicës për Nolin i cili thotë: “Dita që mëshoi për të parën herë, është ogur i bardhë n’udhë të përparimit t’onë. Dhe as e harrojmë, as mund të lëmë të tjerët të harrojnë.”

Një plagë tjetër e hapur që nuk ja kemi zbatuar amanetin Nolit është asimilimi i mijëra femijeve shqiptarë në Diaspore që nuk flasin dhe shkruajnë shqip, nga se nëpër shtete të ndryshme ose ka shumë pak shkolla ose nuk egzistojne fare.  Shqiptarët vazhdojnë si në eksodet biblike duke marrë rrugët e mërgimit për një jetë më të mirë.  Duam nuk duam ne të gjitha këto probleme çojnë ujë në mullirin e Janullatosit që bluan dhe prodhon pesticide për Kombin Shqiptar dhe për kauzën e Nolit.

Kryeprifti Janullatos nuk ka dhënë një meshë për shpirtrat e çamëve te masakruar nga genocidi që kreu gjenerali Zerva rreth popullsise çame, nuk është distancuar nga ligji i luftës me vendim të parlamentit grek të vitit 1940 dhe 1966 për Vorio Epirin, pajtohet me qeverinë greke për të mos lejuar të hapen shkolla shqipe në Greqi për emigrantët etj, etj…  është tragjike dhe komike se çfarë ndodh me politikanët tanë mjeranë dhe puthadorës të Janullatosit.

Noli e kaloi pothuajse gjithë jetën e tij në Amerikë dhe edukimi i lartë që mori medoemos që lanë gjurmë në veprimtarinë e tij.  Edhe në Diasporë ai punoi jashtëzakonisht, mbi të gjitha i bashkoi shqiptarët për çështjen kombëtare por dhe tregonte kujdes dhe për emigrantët e thjeshtë, gjë që është shumë e domosdoshme dhe për ne që jetojmë në Diasporë të reflektojmë në prurjen e re të emigrantëve të rinj që ikën nga Shqipëria në këto 20 vjet.  Në lidhje me kujdesin e Nolit për emigrantët dhe duke pasur fatin të kem komunikim të rregullt me prof.Peter Priftin do të ndalem në një letër të tij i cili ma dërgoi në vitin 2010 për ta lexuar në Boston ku shoqata e shkrimtarëve në Amerikë shkoi për të nderuar veprën e Nolit, në 101 vjetorin e Meshës së tij në shqip, atje u mirëpritëm nga At Artur Liolin.

Prof.Peter R.Prifti, një nga personalitetet më të shquara të kulturës shqiptare, ish bashkëpunëtor i ngushtë i Fan Nolit dhe sekretar i Vatrës, ndërmjet të tjerash kujton: “…pata fatin të ndodhem në Boston kur ishte Noli gjallë, më saktë, gjatë shtatë viteve të fundit të jetës së tij. Shumë bashkatdhetarë, që nuk u njohën me Nolin, më kanë thënë se do të dëshironin fort të kishin të njëjtën fat si unë. Nuk habitem aspak, kur dëgjoj fjalë të tilla. Une mbaj mend shumë gjëra nga takimet me Nolin. Por këtu do të përqëndrohem vetëm tek një a dy gjëra, që më bënë përshtypje të madhe, dhe këto kanë të bëjnë me marrëdhëniet e Nolit me emigrantët e thjeshtë, që s’kishin bërë emër, por që ishin megjithatë ndër veteranët e lëvizjes shqiptare në Amerikë. Vura re se Noli e çmonte shumë punën e tyre vetëmohuese për të mirën e çështjes kombëtare. …Noli e respektonte dhe e çmonte përkrahjen e tyre, dhe kështu së bashku ata bënë histori”.

Prandaj në se do të vazhdohet të mbahen vetëm konferenca, përkujtimore, ngritje monumentesh, apo perkujtime ditelindjesh dhe ditëvdekjesh, sa per t’i hedhur hi syve popullit, atëhere rrezikohesh se nuk ndjek udhërrëfyesin, por zjarrvënësin që djeg dhe shkrumbon kulturën duke të humbur identitetin ngadalë dhe pakuptuar…

6 Janar, 2020

Staten Island, New York