Njeriu dhe ideologjia

Nga Astrit Lulushi

Kur merren parasysh figurat historike përgjegjëse për lëvizjet e mëdha, me ndikim, vlen të merret parasysh nëse jeta personale vërteton ose minon ideologjinë e tyre. Siç thotë Aristoteli: “Njeriu fillon ndryshimet për arsye që lidhen me jetën e tij private”.

Kështu, Marksi që pretendonte të fliste për të shtypurit mori pjesë në shtypjen e tyre.

Karl Marksi lindi në një familje borgjeze intelektuale dhe liberale në Trier, Gjermani. Megjithëse prejardhja e tij familjare ishte hebraike, babai i tij Heinrich u kthye në Lutheranizëm, më pak për arsye teologjike sesa shoqërore. Heinrich ishte një lexues i zjarrtë i shkrimtarëve si Volteri dhe Russoi.

Si student, Marksi nuk ishte shembullor. Ai gjithashtu shpërdoroi paratë e prindërve të tij; edhe kur nëna dhe babai ishin të sëmurë, ai u shkruante, për t’u kërkuar më shumë të holla.

Në një letër të dhjetorit 1837 drejtuar Karlit, Heinrich qorton egoizmin e djalit të tij: “Ju u keni shkaktuar prindërve shumë shqetësime dhe pak ose aspak gëzim…” Disa muaj më vonë, Heinrich vdiq në moshën 56 vjeçare. Karli nuk mori pjesë në varrim. Ai kishte “gjëra të tjera për të bërë”, thuhet në një biografi. Edhe pasi u martua në 1843, Marksi mbeti i varur nga nëna e tij për të financuar karrierën intelektuale. Marksi shkoi gati 20 vjet pa vizituar nënën e tij, dhe kur më në fund e pa atë, arsyeja ishte për t’i kërkuar para. Kur nëna e tij vdiq, Karli ishte në gjendje të siguronte rreth 6,000 dollarë si trashëgimi, në një kohë kur në “Manifestin Komunist” ai do të kërkonte heqjen e së drejtës së trashëgimisë për çdo njeri.

Ndjenjat e prindërve Marks në lidhje me prirjet e shthurura të djalit të tyre kaluan tek gruaja e tij, Jenny von Westphalen: “Karl, sikur të kishe harxhuar më shumë kohë duke bërë kapital në vend që të shkruaje për të, do të ishim më mirë.” Në të vërtetë, vetëm një vit pasi u botua “Manifesti Komunist”, pronari i shtëpisë ku banonte Marksi e dëboi atë dhe familjen e tij: “Pronari gjithashtu ishte i irrituar….Larja, pastrimi dhe ndërrimi i ndërresave janë gjëra që ai i bën rrallë dhe i pëlqen të dehet”, vëren një raport i policisë prusiane për Marksin.

Edhe më e trishtuar, Marksi fitonte aq pak para, saqë në dimrin e vitit 1849-1850 u detyruan të strehohej në një konvikt të rrënuar. Atje, fëmija i tyre i mitur Heinrich vdiq. Një djalë 8 vjeçar Edgar vdiq më 1855.

Marksi në një moment i shkroi Englesit: “Çdo ditë gruaja ime thotë se dëshiron që ajo dhe fëmijët të ishin të sigurt në varret e tyre, dhe unë me të vërtetë nuk mund ta fajësoj për poshtërimet, mundimet që duhet të kalojë në situata me të vërtetë të papërshkrueshme”, pa thënë se ai vetë ishte fajtori për varfërinë dhe fatkeqësinë e tyre.

Në një moment, një vajzë, Helene Demuth, e cila kishte qenë një shërbyese shtëpie për familjen e gruas së tij, u dërgua për të ndihmuar familjen Marks ndërsa ata jetonin në Bruksel në vitin 1845; Marksi kurrë nuk i pagoi asaj asnjë qindarkë. Sidoqoftë, ai nisi një lidhje të gjatë jashtëmartesore me të.

Në qershor 1851, Demuth lindi një djalë, Freddy. Marksi mohoi që fëmija ishte i tij. Engelsi mori përgjegjësinë për djalin. Në shtratin e vdekjes, Engelsi e pranoi se Freddy ishte vërtet djali i Marksit.

Jeta familjare e Marksit ishte katastrofë. Katër nga gjashtë fëmijët e tij vdiqën para tij. Dy të tjerët, të dyja bija, përfundimisht bënë vetëvrasje. Gruaja e tij, e cila vuajti nga tradhëtia bashkëshortore dhe neglizhenca, shprehte dëshirën për të vdekur. Një herë Marksi i shkruajti Engelsit: “Lum ai që nuk ka familje”. Xheni vdiq në 1881. Marksi nuk mori pjesë në varrim.

Këto nuk janë detaje lajkatare për një njeri përgjegjës për një nga filozofitë politike dhe ekonomike më të njohura dhe më me ndikim të shekullit XX. As, mund të shtohet, nuk është fakti që Marksi, megjithëse ishte me origjinë hebraike, ishte antisemit. Biografët thonë se letërkëmbimi i tij është “i mbushur me vërejtje përbuzëse për hebrenjtë”.

Sigurisht që disa njerëz të mëdhenj janë vërtet shenjtorë. Megjithatë Marksi, sipas vlerësimit, ishte shumë më afër djallit. Pse ka rëndësi kjo? Që njerëzit të pajtohen me ideologji të caktuara politike, veçanërisht ato me shtrirje të gjerë si Marksizmi, duhet të jenë të vetëdijshëm për motivet dhe jetën e atyre që synojnë të ndjekin. Në rastin e Marksit, motivet ishin egoiste. Jeta e tij është rast studimi; Marksi supozohet të jetë personi që propozoi si të çlirojë masat nga skllavëria shoqërore dhe ekonomike, megjithatë nuk njihte praktikisht asnjë anëtar të proletariatit dhe ata që njihte, i shikonte me përbuzje, ose, në rastin e shërbëtores Demuth, si njerëz për t’u shfrytëzuar.