NË ROMË, KUR PO SHUHEJ AT’ ZEF PLLUMI

Nga Visar Zhiti

Një ditë si kjo e fundshtatorit do të ishte dhe dita e fundit e At’ Zef Pllumit.

E kishin shtruar në spitalin “Gemelli” në Romë, ishte pak larg, e kujtoj kur e vizitova, punoja në ambasadën tonë, e gjeta ashtu të drobitur, po tretej si një qiri, sa kishte vuajtur në ferrin e burgjeve të diktaturës, por edhe pse 83 vjeç dhe në fund, i ndjehej forca shpirtërore, madje dhe rebele, si e palidhur me trupin e pakët dhe sytë i vezullonin si me ethe të shenjtë. Kishte dhe ironi të mençur në bisedat e fundit.

U krijua një shqetësim i madh, kur ai mbaroi, kujtoj burokracinë e vdekjes, shkresa, gabime, ne, Profesor Ardian Ndreca i përkushtuar, vinte nga Universiteti Urbaniano, zgjidhte çështje, se në të tilla raste shumëkush largohen, me ata të agjensisë funerale na u desh të rrinim deri vonë pas mesnate, për një gërmë ndryshe të emrit, hapej aq shumë punë, është apo s’është ai, se ambasada s’ishte dhe aq e besueshme, shquhej për absurd, teksa trupi i At’ Zef Pllumit priste në morg të kthehej në atdhe.

Që të mbylleshin veprimet, duhej dhe një pasapor, dhashë timen, diplomatike, dhashë dhimbjen dhe hutimin, etj, por diçka kam shkruar dhe në librin tim, burgologjinë “Ferri i çarë”:

NË NJË DHOMË

NË SPITALIN “GEMELLI”

“Ferri” ishte shkruar për ne, m’u kujtua të kishte thënë At Zef Pllumi, teksa e shikoja të shtrirë mbi çarçafët e bardhë të spitalit. I putha dorën e drobitur. I tërë ashtu dukej, si dora e tij, i paktë sa dora, hollak. Më vinte të qaja. Seç ra një si hije mbi të sëmurin, si ajo e trarëve të kryqit, ishin hijet tona.

– Të uroj shërim të shpejtë, – i tha ambasadori, – se je “Nderi i Kombit”, prandaj.

At Zef Pllumi vuri buzën në gaz fare pak, trishtueshëm, sytë i digjeshin gjithë dritë, falemnderit, mërmëriti dhe pa nga unë.

– Si je, – pyeti, – si ia kalon me kët? Sa vjet burg bane ti, – shtoi qëllimisht dhe pa nga ambasadori.

– Sa gjysma Juaj, – u përgjigja edhe unë jo pa qëllim.

E kisha parë dhe herë të tjera, ashtu me zhgunin e zi, me litarin në brez, të përvuajtur, por shpërthyes, ironik shpesh, mbase prej burgut, të mjerë dhe kryeneç, të urtë në përurimin e librave të tij, të ulur në karrige dhe kushdo që i ndodhej pranë, botues, kritik arti, i njohur, i panjohur dukej si një torturues, si xhelati i tij plot shëndet.

Ai po shuhej. Ishte dita e tij e fundit. E kishin sjellë nga Shkodra në spitalin e Vatikanit. Në dritaret e mëdha drita fërgëllonte si flatrat e bardha të pëllumbave të sheshit San Pietro. Pas mureve të larta andej ishte Biblioteka e famshme, e vjetër, Arkivi, dhe mes rafteve pa fund, në gjysmëterrin e sallave të mistershme gjendej dhe libri i parë shqip “Meshari”, kopja e vetme në botë. E kisha parë edhe unë, e kam puthur atë libër, ja ashtu si dorën Tënde, një murg e ka shkruar, ngjan me ty, pse të mos e sjellim këtë libër në Shqipëri, një ditë, një javë, kërkoja Papës, desha t’i thosha At Zef Pllumit, të lutem, ta shohin shqiptarët librin e tyre të parë, ta prekin, të bëjnë homazhe rrotull tij, se ah-mbasada…

– Due me dekë n’Shqypni, – ndërhyri At Zef Pllumi.

– Atje kemi vdekur shpesh, çdo ditë, – ia ktheva, – por ngjallu këtu, se na duhesh. At’, me shujtën që na jep, na e shton urinë për të vërtetën, dashurinë, e ngrita zërin…

(Nga burgologjia “Ferri i çarë”, Tiranë 2012)