John Atkinson Grimshaw, një autodidakt që shkëlqeu me peizazhin hënor, në epikën viktoriane

Nga Albert Vataj

Panoramat e natës kanë një shprehi gati mistike. Ato depërtojnë me një gjendje gati të pashpjegueshme edhe pse përmes një mëtimi real. Diku mes një zbrazëtie që të përpin dhe një plotësie që të përfshin, panoramat e Grimshaë, kryesisht ato muzgjeve dhe natën, janë një lojë me realitetin dhe imagjinatën, realen që rreket të ravijëzojë pikat e kontaktit dhe përfytyrimin që e zhvendos telajon diku jashtë atyshmërisë për të treguar në një farë mënyre qasjen që ka piktori për të treguar gjendjen e tij shpirtërore. Kësisoj ne arrijmë të kuptojmë se piktori u dashurua me peizazhin, po aq sa edhe me nevojën për të reflektuar gjendjen e tij emocionale përmes realitetit tw përzgjedhur nga përkimi brendanjdesor.

John Atkinson Grimshaw (6 shtator 1836 – 13 tetor 1893) ishte një artist anglez i epokës viktoriane, nga më të njohurit për skenat e tij të natës të peizazheve urbane. Ai u quajt nga kritiku dhe historiani Christopher Ëood në pikturën Victorian një “piktor i shquar dhe imagjinar”.

Dashuria e Grimshaw për realizmin buronte nga pasioni për fotografinë, i cili përfundimisht do t’i jepej vetes procesit krijues. Ndonëse tërësisht autodidakt, ai dihet se ka përdorur një kamera obscura ose lente për të projektuar skenat në telajo, gjë që plotësonte mangësitë e tij si hartues dhe njohuritë e papërsosura të perspektivës. Kjo teknikë, të cilën Caravaggio dhe Vermeer mund ta kenë përdorur gjithashtu, u dënua nga një numër bashkëkohësish të tij, të cilët besonin se ajo demonstronte më pak aftësi sesa pikturimi me sy, me disa që pretendonin se pikturat e tij dukeshin se “nuk tregonin shenja të trajtimit ose penelit.”, ndërsa të tjerët “dyshonin nëse ato mund të pranoheshin fare si piktura”. Megjithatë, shumë e njohën mjeshtërinë e tij të ngjyrave, ndriçimit dhe hijes, si dhe aftësinë e tij unike për të provokuar reagime të forta emocionale te shikuesi. James McNeill Ëhistle , me të cilin Grimshaw punoi në studiot e tij në Chelsea, tha: “Unë e konsideroja veten shpikës të nokturave derisa pashë fotografitë e Grimmy-t me hënë.”

Gjithsesi panoramat e Grimshaw mbeten edhe sot objekt trajtimi dhe shqyrtimi. Pikturat e Grimshaw-it, ndryshe nga ajo e Whistler-it, janë të mprehta në fokus dhe mjaft ton në ngjyrë, edhe pse shpesh jashtëzakonisht atmosferike. Ata ishin shumë të njohur, përkundër faktit se ai ekspozonte rrallë në Akademinë Mbretërore, dhe u imitua shumë, jo më pak nga dy nga djemtë e tij, Arthur (1864–1913) dhe Louis (1870–1944?).

Rritja e qyteteve industriale të Britanisë ishte një burim i madh frymëzimi për John Atkinson Grimshaw, pavarësisht nëse ai po pikturonte vilat periferike të pronarëve të fabrikës dhe mullinjve të Leeds-it apo rrugët tregtare dhe doket e Liverpool, Whitby dhe Glasgow. Grimshaw festoi epokën e industrisë, tregtisë dhe pasurisë së dukshme në një seri pikturash, në të cilat drita e hënës dhe drita e llambës janë në kontrast me njëra-tjetrën dhe pemët skeletore ose montazhet e anijeve janë të këmbyeshme.