DUKA GJONI II KASTRIOTI (2)
(PJESA II: 1468 – 1488)
Nga Lutfi ALIA, Siena – Itali
Me vdekjen e Gjergj Kastriotit më 17 janar 1468, qëndrimi në Arbëri përbënte rrezik për Andronikën dhe Gjonin II dhe të afërmit e familjes, pasi pushtimi turk ishte iminent dhe hakmarrja e osmanëve barbarë nuk do të vononte. Në fillim të shkurtit 1468, në një letër dërguar mbretit Ferrante I i Napolit, Andronika i kërkoi ta ndihmonte të transferohej në Itali, në feudet e Kastriotëve në Monte San Angelo dhe San Giovanni Rotondo. Në letrën e 23 shkurtit 1468, dërguar me Jeronim Karvineo, mbreti Ferrante I Aragon, i shprehu ngushëllimet dhe e ftoi Andronikën me djalin Gjoni II, bashkë me të afërmit e tyre të shkonin në Napoli.
Në fund të muajit shkurt, Jeronim Karvineo u nis për në Albania, të organizonte udhëtimin e Andronikës dhe Gjonit II për në Mbretërinë e Napolit. [Arch. St. Napoli, Aragonese, Comune, vol. 6, c. 135 b]. Më javët e para të muajit mars 1468, Jeronim Karvineo me tre anije, organizoi lundrimin e Andronikës, të Gjonit II dhe të afërmëve, që zbarkuan në Bari. Fillimisht u vendosën në feudet e familjes Monte Sant Angelo, që mbreti Ferrante ia kishte dhuruar Gjergj Kastriotit në vitin 1464, për ndihmën në luftën kundër baronëve. [P. Petta, Despoti d’Epiro e principi di Macedonia, Lecce, Argo, 2000, pp 29]. [J. Pisko, Skanderbeg. Historische Studie, Wien, W. Frick, 1894.]. [Bellusci Antonio. Magia, Miti e Credenze Popolari, Ricerca etnografica tra gli alba-nesi d’Italia. Edizione Centro Ricerche, Cosenza 1983].
Në vitin 1468, Gjoni II ishte 14 vjeç, megjithatë nderohej dhe respektohej si përfaqësues i Albanisë. Më 23 maj 1468, në aleancën e konfederatës të Venedikut, mbretit Ferrante I Aragon, Papa Pali II, dukët e Firences dhe Milanos, ndërmjet konfederatëve kishin dhe Gjonin II Kastrioti «filius magnifici domini Scanderbegi – djali i të madhërishmit Skenderbe», me cilësinë antarë i Këshillit të Madh të Vendedikut. [Giancarlo Vallone. Andronica e Giovanni Scanderbeg in Italia. Studia Albanica 2018. 1 pp. 59 – 65].
Vallone shkruan se më 27 gusht 1469, Andronika Kastrioti me Gjonin II u transferuan në Napoli, fillimisht
bujtën në shtëpinë e arbërorit Pietro Karlo D’Alessandro, i vëllai i juristit dhe diplomatit të njohur Antonio Karlo D’Alessandro, me banim pranë Shën Kiarës. [N. Barone, Le cedole di Tesoreria dell’Archivio di Stato di Napoli dell’anno 1460 al 1504 in ASPN, IX (1884) pp. 255; X (1885)] [Giancarlo Vallone. Andronica e Giovanni Scanderbeg in Italia. Studia Albanica 2018. 1 pp. 60].
Gjoni II adoleshent u rrit pranë dhe nën kujdesin e vazhdueshëm të nënës Andronika. Në një dokument të 1 tetorit 1469 Madam Donika dhe Gjoni II përfituan një ndihmë financiare vjetore nga mbreti Ferrante, për të përballuar shpenzimet e nevojshme të jetesës në Napoli. [Gegaj A. L’Albanie p. 150 nt. 1]; [Arch.Stat. Venet,
1469, AA. Arm. I-XVIII, 1143 c. 86r-86v]
Sipas referimeve të kardinalit Zakaria Barbaro, në vitin 1472 Gjoni II Kastrioti në moshën 18 vjeçare u martua me Dukeshën Erina Brankoviç Paleologa (Irina), e bija e zotit të Serbisë Lazar Brankoviči dhe Elena Paleologo nga familia e perandorit të Bizantit. Dasma me Erinën më e vogël në moshë se Gjoni, u celebrua më 28 tetor 1472 në Kastel Nuovo në Napoli, me shpenzimet e mbretit Ferrante I, si e përshkruan Z. Barbaro: “Heri (28 ottobre) intrò la figliola del Despoti de Servia, vegnuta dal signor de Santa Maura cum le galie regie, per esser quella maridada nel figliuol de Scandrabego che è qui presso lo re, contra la qual li andò don Zuane, Giovanni d’Aragona, figlio di re Ferrante, cum tuto el resto del Conseglio et invitomene anche mi; costei è belissima, de anni XIII et era nobilissima et smontò in el Castel Nuovo in una camera de madama Leonora (Eleonora d’Aragona figlia di re Ferrante) et subito zonta fu spoxata. Spero sarà venuta in bon ponto, poi questo figliuol de Scandrabego ha la gratia del re – Dje më 28 tetor me gallerat mbretërore, erdhi e bija e dhespostit të Serbisë, e shoqëruar nga Zoti i Santa Maura, e cila do të martohet me djalin e Skenderbeut, që jeton pranë mbretit. Nusen e priti Giovanni Aragona i biri i mbretit Ferrante, i shoqërura nga Këshilltarët, ku isha dhe unë i ftuar. Fisniken e bukur 13 vjeçare e sistemuan në Kastel Nuovo, në dhomën e madama Eleonora Aragona, e bija e mbretit Ferrante. Më pas u zhvillua ceremonia e martesës dhe dasma. Shpresoj të ketë ardhur me këmbë të mbarë, pasi i biri i Skënderbeut gëzon dashamirësinë e mbretit. [Zacaria Barbaro, Corrispon-denze, 1472 – 1480, p. 408] [M.S. De Filippo in una tesi di dottorato del 2011], [Alessandro Castriota Scanderbeg in un articolo del febbraio 2019 edito sul periodico Rrënjët – Le radici.]
Në vitin 1472, Andronika dhe Gjoni II me bashkëshorten Erina ndodheshin ende në Napoli në oborrin mbretëror të Ferrante I. Në fillim të shkurtit 1474, Gjoni II 20 vjeçar, gëzonte nga oborri mbretëror titulli “De Herbagii”, pra merrte tributin e kullotave të bagëtive në zotërimet e Kastriotëve në Pulja. Don Aleksander Kastrioti thekson se Gjoni II nuk e kishte titullin e plotë të feudalit për zotërimet e Kastriotëve, por gëzonte të drejtat të shfrytëzonte ujrat dhe livadhet gjatë shtegëtimit të bagëtive në këto troje. [Secondo il manoscritto Libro di ricordi di me don Alessandro Castriota p. 73, Giovanni avrebbe preso possesso di San Giovanni Rotondo nel 1474.]
Në vitet 1472 – 1476 Andronika dhe Gjoni II me bashkëshorten Erina jetuan pranë mbretit “presso il re”, ndërsa më pas rezulton se Gjoni II kishte shkuar në feudet e Puljes, ndërsa nga 11 shtatori 1477, me arritjen e Giovanna III – gruaja e dytë e mbretit Ferrante I, Andronika ishte dama shoqëruese e mbretëreshës. [Idem: G.M. Monti, La spedizione …]
Nga martesa e Gjonit II me Erinën lindën pesë fëmijë, Gjergji II (lindi më 1476 – vdiq në Qipro më 1540), Kostandini ipeshkëvi i Irsenia (lindi më 1477, vdiq më 1500), Alfonso (lindi më 1488 – vdiq aksidentalisht në Valencia në vitin 1503), Ferrante (Lindi në vitin 1493, u vra në betejën e Pavia më 1561), dhe Maria, për të cilën thonë se i ngjante shumë gjyshes Andronika. Maria ishte shquar si organizatore e rrethit letrar në Galatina. Vdiq në vitin 1569. [G. Vallone Famiglie nobili albanesi nella feudalità meridionale. QS 31, 2012, p. 25-82].
Në vitet 1474 – 1477, rezulton se Gjoni II gëzonte të drejtat si fuedal i Monte Sant Angelo, por jo për San Giovanni Rotondo, sepse nuk i ishte njohur jurdiksioni civil me vendim të administratës publike (Baviglia), megjithatë merrte rentën vjetore “të zjarrit dhe të kripës” (termi focolai – zjarri ka kuptimin e familjes që banonin në një shtëpi, në shqip përdoret oxhaku). Ky pozicion ishte pasojë e faktit San Giovanni Rotondo dhe disa troje të tjera, ende ishin feude në pronësi të Gjergj Kastriotit, pra nuk i kishin kaluar në emër të Gjonit II. [G.M. Monti, La spedizione in Puglia di Giorgio Castriota Scanderbeg e i feudi pugliesi suoi della vedova e del figlio, in IA, 10 (1939) pp. 275-320] [Colafemmina C, Albanesi a San Giovanni Rotondo nel XV secolo in Preistoria, Protostoria, Storia della Daunia (XIII Convegno nazionale: 1991), I (Foggia, Archeoclub d’Italia, 1993) pp. 211-217] [FAR vol. XIII (1990) pp.111-112] [Petta, Despoti p. 50 nt. 29].
Nga këto inkonvenienca juridike, djaloshi Gjoni II jo rrallë u ndodh në pozicione të vështira, si në rastin kur ipeshkëvi i Troja P.O Pietro Ranzono, u ankua te mbreti Ferrante I, për abuzimet e përsëritura të Gjonit II, ndaj disa pronave në Spinot të famullisë San Leonardo. Mbreti Ferrante I, më një letër të 18 shtator 1477, e qortoi ashpër Gjonin II për këto veprime jo dinjitoze për një fisnik. [G. Vallone, Aspetti giuridici e sociali nell’età aragonese: i Castriota in terra d’Otranto in G. Vallone Feudi e città pp. 37-81] [F. Nardella, Memorie storiche di San Giovanni Rotondo… (1894), Brescia, Tip. Artigianelli, 1961. storiche p. 90 nt.1; scarne e senza documentazione primaria le notizie sul dominio, ivi, del Castriota (pp. 88-90, 95)].
Gjoni II në vitet 1478 – 1480 iu përkushtua administrimit të feudeve të trashëguara nga i ati Gjergj Kastrioti, por si feudal ishte prepotent, madje abuzonte ne administrimin e pronave, për çka kishte provokuar reagimin e banorëve, ndër ato dhe të bashkatdhetarëve arbëror, të cilët nga vitit 1462 – 1464 jetonin në Monte Sant Angelo, në San Giovanni Rotondo dhe në trojet e tjera në zotërim të familjes Kastrioti. Ndonëse nuk u shqua si feudal, nga ana tjetër Gjoni II ishte ushtar i bindur në shërbim të kurorës Aragoneze, me pjesmarrje aktive në mbrojtjen e interesave të mbretit Ferrante I, si veproi në vitet në vazhdim.
Gjoni II me repartet stratiote arbërore, merr pjesë në çlirimin Otrantos nga pushtuesit turqë.
Gjoni II me repartin e stratiotëve arbëror ishte në shërbim të mbretit Ferrante I i Napolit, i cili e dërgoi për çlrimin e Otrantos, ku arbërorët u shquan në luftimet kundër turqëve. Para se të çlirohej Otranto, kapedani Kostantin Muzaka Karoli, kushëriri i Gjonit, kapi rob eunukun Sulejman Alibeu, komandanti i forcave truke, që kishte ardhur nga Vlora, në mbështetje të forcave turke në Otranto. [Stefano Magno Événements… Paris, Leclerc, 1888 (stampati a Venezia dai Visentini) pp. 214-243] [Zamputi I.. Luftërat e populit Shqipar kundër pushtimit osman në vitet 1479-1492 (1956) in Studime II pp. 598-599].
Për komandantin turk të kapur rob nga arbërorët u hap një ankand impresionues. Alfonsi i Aragona ia kërkoi Kostantinit për 2000 dukate [Forcellini, Strane peripezie … p. 116] [Maddalena, Uomini d’arme pp.105), por Kostantini preferoi t’ia dorëzoi Gjonit II për 1500 dukate, shumë që Ai ia shpërndau ushtarëve të tijë, por Gjoni II, pranoi ofertën e Alfonsit Aragona të cilit ia dorëzoi për 4.000 dukate [Stefano Magno, Événements p. 230].
Për pjesëmarrjen me repartet e stratiotëve arbëror në luftën e Otrantos, me dekret të mbretit të 21 majit 1481, Gjoni II u shkarkua nga taksat e feudeve dhe nga taksa e veçantë, vendim i motivuar nga mbreti Ferrante I për meritat në luftimet në kështjellën Idronte dhe rimarrjen e Otrantos: “ex causa expensarum factarum per eumdem Iohannem pro servicio sue curie in castris in ossedione civitatis Idronti”. [A. M. Silvestri, Una fonte per la storia della guerra d’Otranto nel 1480 – 1481 in ASP 33 (1980) pp. 205-246].
Në këtë periudhë Gjoni II, nga portet puljeze vazhdonte të dërgonte anije me drithra dhe kripë në Albania, madje për këtë tregëti, mbreti e kishte përjshtuar nga taksat.
Gjoni II Kastrioti, në krye të reparteve stratiote, në korrik 1481 zbarkoi në Vlorë.
Sukseset ushtarake të Gjonit II në luftimet në Otranto, e nxitën të kthehet në Albania, për ta çliruar nga zgjedha obskurantiste e Perandorisë Osmane. Duke përfituar nga lufta për fronin e sulltanit ndërmjet Bajazitit dhe Xhemës, dy djemëve të sulltan Mehmeti II që kishte vdekur, Gjoni II në korrik të vitit 1481 zbarkoi në Vlorë me repartet e tij me stratiotë arbëror. Transportimi i stratiotëve u realizua me anijet veneciane. [F. Forcellini, Strane peripezie d’un bastardo di casa d’Aragona Napoli, Pierro, 1915 (dhe në ASPN)]
Pas luftimesh të ashpra, forcat kryengritëse dhe repartet e Gjonit II, nuk mundën ta përballojnë rezistencën e ushtrisë turk të Vlorës. Në këto rrethana dhe i dëshpruar Gjoni II u detyrua të kthehej në Itali, por me që deti Jon dhe deti Adriatik patrulloheshin nga anijet turke, ishte e pamundur të lundrohej direkt për në Pulja, andaj u detyrua, që repartet e tij dhe një masë banorësh me varka dhe me pak anije, të lundronin në afërsi të brigjeve të detit drejt veriut të trojeve arbërore, ndërsa një masë e madhe banorësh, që kishin vendosur të emigronin udhëtuan nëpër rrugët malore, larg kontrollit të forcave turke dhe u grumbulluan në Tivarin e Vjetër, ku prisnin të vinin anijet veneciane. Ky eksod masiv u organizua nga Gjoni II, në marrëveshje me Venedikun, që i kishte premtuar se do të dërgonte anije për transferimin e arbërorëve për në Pulja. Historia e këtij eksodi pasqyrohet në një dokument të vitit 1650, i Agostin Toçi nga San Kozmo Albaneze, i botuar në Firenece në vitin 1860 nga Jeronim De Rada dhe Nikolla Jeno në veprën “Rapsodia di una poema Albanese”. Sipas Prof. Domeniko Kassiano, ky memorial është një dokument historik me rëndësi, sepse përmbanë lajme të vërteta dhe dramatike të fundverës të vitit 1481, rreth udhëtimit të Gjonit II dhe të arbërorëve ikanakë drejt Italisë.
Gupe banorësh arbërorë të udhehequr nga Gjoni II Kastrioti dhe nga kapedanët Kol Mark Shini, Elia Mullisi dhe Mark De Mathia, me varka dhe pak anije lundruan për në portin Pristan të Tivarit, ku sipas marrëveshjes duhej të prisnin anijet veneciane, por kur arrijtën, u ndodhën para një të papriture të trishtueshme, në port nuk kishte anije. Venecianët, nga frika e reagimit të turqëve, e shmangën portin e Pristanit dhe i ankoruan anijet më në veri, në portin e Pastroviç. Të lodhur dhe të raskapitur nga lundrimi i gjatë dhe nga udhëtimi i vështirë tokësor i pjesës më të madhe të arbërorëve ikanakë, të gjithë u sistemuan për një pushim në fortesën dhe në shtëpitë e pakta të Tivarit të vjetër, para se të nisnin marshimin për në portin e Pastroviç.
Jusuf Pasha, komandanti i garnizonit turk në Podgoricë, i informuar për këtë ikje masive të arbërorëve, u vu në ndjekje me reparte kalorsish turqë dhe arrijti ta rrethoi fortesën e Tivarit, ku ishin grumbulluar ushtarët e Gjonit II dhe masa e ikanakëve. Në këto rrethana, ushtarët e Gjonit II dhe burra e gra të armatosur, u hodhën në sulm kundër forcave turke, që të befasuar nga mësymja e guximshëme në një natë me stuhi, u shpartalluan dhe nuk ishin në gjendje të ndalnin vrullin e arbërorëve. Pasi e çanë rrethimin, ushtarët e Gjonit dhe masa e arbërorëve vazhduan udhëtimin gjatë asaj nate me kohë te keqe me shi të rrëmbyeshëm, por përsëri u ndodhën para një pengese tjetër. Lumi që zbriste nga malet Perasto dhe që kalonte përmes pllajës ndërmjet Tivarit dhe portit Pastroviç, kishte prurje të madhe uji, që e vështirsonte kalimin, për më tepër se në këtë pjesë nuk kishte ura. Gjoni II dhe kapedanët arbëror vendosën të mos ktheheshin pas, sepse rrezikonin të përballeshin me repartet e kalorëve turqë, që ishin vënë në ndjekje, andaj unanimisht vendosën ta kalonin lumin. Të kapur dorë për dore, më fëmijët krahaqafë, të gjithë në kolonë e kapërcyen lumin, por disa prej tyre, sidomos të moshuarit e drobitur nga udhëtimi i gjatë, u mbytën nga valët e rrëmbyera të lumit. Pasi kapërcyen lumin, masa e ushtarëve dhe e arbërorëve ikanakë, vazhduan udhëtimin dhe pasi arrijtën portin e Pastroviç, hypën në anijet veneciane dhe lundruan drejt Italisë, me destinacion Palermon, ku do të zbarkonin sipas porosisë që mbreti Ferrante I i kishte dhënë Gjonit II. Pas lundrimit të gjatë, kur arritën në Palermo, Gjoni II u përballë me një tjetër pengesë të paparashikushme. Zv-mbreti i friksuar nga ndonjë sulm hakmarrës i turqëve, urdhëroi të mos lejohej zbarkimi i arbërorëve në portet siçiliane. Gjoni II i revoltuar nga ky urdhër, vazhdoi lundrimin drejt portit të Salernos, por dhe aty nuk u lejuan të zbarkojnë, atëhere pa i perfillur urdhërat e zv-mbretit, urdhëroi lundrimin drejt Napolit. Kur zbritën në Napoli ushtarët e Gjonit II dhe arbërorët ikanakë, u pritën me nderime nga truma të mëdha napolitanësh, të cilët e shoqëruan Gjonin II për në fortesën Kastel Nuovo.
Në këtë situatë të vështirë konfliktuale me zv-mbretin, Gjoni II i shoqëruar nga një grup oficerash arbëror shkoi në Vatikan dhe takoi Papa Sisto IV, të cilit i tregoi për vuajtjet e bashkatdhetarëve, për pengesta që i kishin krijuar për zbarkimin e reparteve stratiote dhe të arberorëve ikanakë dhe i kërkoi ndërhyrjen e tij, për sistemimin e familjeve që kishin ardhur për t’i shpëtuar persekutimeve të turqëve dhe për të ruajtur fenë e krishterë. Papa Sisto IV, kur u njoh me kalvarin e arbërorëve u mallëngjye dhe i shkroi letra mbretit Ferrante I, mbretit të Spanjë dhe mbretit të Francës, të cilëve iu kërkoi të ndihmonin në sistemimin e ikanakëve arbëror në trojet e mbretërisë së Napolit. Pas këtij takimi dhe me ndërhyrjen e Papa Sisto IV, shumica e familjeve u vendosën në rrethinat e Napolit, një pjesë zbritën në Siçili, ku ishin disa venbanime të kaherëshme me arbarorë. Megjithë këto masa për sistemimin e arbërorëve, forcat e ushtrisë spanjolle nderhynë për largimin e familjeve, që ishin vendosur në Avellino dhe në Ariano, por ato u ndodhën përballë rezistencës të arbërorëve. Të detyruar para këtyre presioneve, arbërorët u tërhoqën dhe u vendosën në komunën e Trebizaçe. Përndjekja e arbërorëve u ndërlikua me ndërhyrjen e ushtrisë të mbretërisë së Napolit, e cila u pozicionua në Korigliano Kalabro, duke bllokuar kalimin e tyre në jug të Kalabrisë. Gjoni II, në këtë situatë të ndërlikuar i kërkoi mbretit Ferrante të ndaloheshin përndjekjet dhe të ndihmoheshin arbërorët ashtu si kishte porositur Papa Sisto IV. Mbreti Ferrante I, pranoi këto kërkesa dhe urdhëroi sistemimin e familjeve arbërore, madje iu dha një mbeshtetje modeste financiare, për të përballuar shpenzimet për sistemimin në trojet e reja. Kështu u mbyll aventura e ikanakëve arbëror e vitit 1481 e organizuar nga Gjoni II Kastrioti. [L. Alia. Kronika e eksodeve dhe vendbanimet e arbëreshëve në Itali: 1272 – 1774. Siena 2016, f. 91]
Gjoni II Kastrioti, Duka i San Piero në Galatina, Konte i Soleto, Galiano, Avigliano, Orria, Sagliniano, Bagnula, Padula, Aradeo.
I dëshpëruar nga dështimi në Albania, Gjoni II u rikthye në feudet e tij në Pulja. Më 17 shtator 1483 mori një letër nga mbreti Ferrante I, i cili e ngarkonte me detyrë të fortifikonte Vieste (në Foxhia), të mbronte breg-detin nga ana e maleve Garganike dhe të forconte mbrojtjen e Monte Sant Angelo, që rrezikoheshin të sulmoheshin nga venecianët. [Barone Notizie XIII, p. 752; Forcellini, Strane peripezie p. 121; Volpicella, Regis p. 315; Monti, La spedizione p. 299, 315]
Mbretit Ferrante I, më 17 shtator 1483, i dërgoi letër Gjonit II Kastrioti, të cilin e cilëson: Burrë i shkëlqyer dhe besniku i jonë……… letër më të cilën e ngarkon me detyrë të fortifikoi dhe të mbrojë komunën e Veste:
- Joanni Castrioto
Rex Sicilie etc.
Illustris vir consiliarius et fidelis noster dilecte. Havimo receputa la vostra de XIII del presente e visto quanto in quella e in le altre lictere de quelli de Vesti se contene. Ve respondimo che ne è piaciuto esserestati avisati de quello si era visto declarata inimica et che per vui se attenda cum summa diligentia ad providere tucte le terre de marina de questa montagna in forma che non habiano da dubitare che alcuna offensione et licet ne persuadamo che dicta armata inimica non presumerà ponere gente in terra dubitando che la nostra armata. quale como sapiti se trova potentissima da quesse bande. pur ve pregamo facciati tucte le provisione seranno necessarie in dicte terre de marina et maxime in la cita de Vesti acciò se possa stare con lo animo securo non posser per alcuna via essere offesi. in questo non ce extendimo altramente perchè simo certi per honore vostro et nostro stato et servitio farite che tucte quesse Universitate steranno con lo animo quieto. le quale confortarite da nostra parte ad non dubitare de cosa alcuna che mai consenteriamo havessero da parere uno minimo danno.
Datum in Castro Novo Neapolis XVII septembris MCCCCLXXXIII.
REX FERDINANDUS. S. A.
Secretus etc.
[Arch. St. Napoli, Exterorum, cit., I, c. 205 a: cfr. Arch. Stato Napoli, Cancelleria. Aragonese, Curiae, I, c. 38 a. 175] [Trinchera, pp. 440- 441].
Në vitet 1484 – 1488, Gjoni II kaloi situata të ndërlikuara, të shprehuar me vështirësi ekonomike dhe me qëndrime kontradiktore, në raport me mbretin Ferrante, me baronët puliezë dhe me banorët e feudeve të veta.
Më 20 janar 1484, rezulton se Gjoni II i kishte borxhe oborrit mbretëror, sepse nuk kishte paguar taksat, për pasojë i ishte ndaluar pagesa e “herbagii” (tributi i kullotave). Pozicioni i Gjonit II u ndërlikua më 22 mars 1484 dhe me një mërrëveshje të papreçizuar me Manfredonian. [FAR vol. XIII (1990) pp. 185-186; Petta Despoti p. 50 nt. 29.]
Në muajin maj 1484, Gjoni II nuk shkoi në Terra d’Otranto për të luftuar kundër armiqëve venecian që kishin zbarkuar në Salento, veprim që i lëkundi raportet me mbretin Ferrante I, sepse me këtë qëndrim, Gjoni II tregonte se i ruante ende lidhjet me Venecian, që e kishte nderuar duke e pranuar antar i Këshillit të Madh.
Më 28 maj 1484 Gjoni II nuk ndodhej as në Monte Sant Angelo, që rrezikohej nga sulmi i venecianëve e në këto rrethana mbreti Ferrante I e mobilizoi popullin e Monte Sant Angelo të ruanin fortifikimet me muret e rindërtuara dhe kanalin rrethues. Si kuptohet me këto qëndrime, profili i tij si feudal në traditën mbretërore të Napolit ishte ndërlikuar, madje nga mos administrimi mirë i pronave, i kishin krijuar vështirësi për të përballuar koston fiskale të feudeve, ashtu si nuk iu bind urdhërit të mbretit Ferrante I, kur e ngarkoi me detyra për të përballuar sulmet e venecianëve ne trojet puljeze. [Barone Notizie XIII, p. 767]
Megjithë këto lëkundje në raportet me mbretin Ferrante I, në mesin e muajit qershor 1484, Gjoni II u detyrua të shkoi në Terra d’Otranto, ku me repartet e stratiotëve arbëror mori pjesë dhe u shqua në luftimet për mbrotjen e trojeve Salentine. [Barone Notizie XIV p. 6; a p. 13 (per il 25 giugno) una conferma del ruolo centrale di Galatina nella strategia difensiva aragonese contro i Veneziani].
Divergjencat në lidhje me vështirësitë fiskale dhe për detyrimet e pa plotësuara me mbretërin, Gjoni II tentoi t’i zgjidhi me rrugë gjyqësore, por gjyqi nuk i dha të drejtë, madje e detyroi të paguaj tributet. Më 25 qershorë 1485, i pagoi oborrit mbretëror 235 dukate, nga kontributi i “adoha” që kishte marrë nga banorët e feudeve Garganike. Nga mënyra si administronte feudin e San Giovanni Rotondo, provokoi reagimin e banorëve dhe të administratës mbretërore, e cila i njihte vetëm rentën e “zjarrit dhe të kripës”, ndërsa i kishte lënë të ardhurat që merrte nga “bagliva dhe herbagii”. [Colafemmina, Albanesi a San Giovanni Rotondo p. 215 – 216].
Më 12 korrik 1485, Gjoni II shkoi në Napoli, për të diskutuar me adminsitratorët e mbretërisë rreth këtyre divergjencave. Nga një korespondencë të Lorenzo de Medici e 23 korrikut 1485, rezulton se këto feude i ishin sekuestruar nga adminsitrata mbretërore dhe mbreti Ferrante I, kishte biseduar me Gjonin II për t’i ndërruar me feudet e Françesko Taliakoxa. [Scarton, La congiura dei baroni del 1485-87 e la sorte dei ribelli][F. Storti, Poteri, relazioni, guerra nel regno di Ferrante d’Aragona…, Napoli, Clio Press 2011, pp. 213- 285].
Mbreti Ferrante I, ishte në dijeni të vështirësive ekonomike të Gjonit II, andaj herë pas here e ndihmoi me ndihma financiare, kështu më 31 gusht 1485 i dha borxhë 300 dukate, që duhej t’ia kthente brenda tetorit të atij viti, ashtu i dha një borxhë tjetër dhe ne vitin 1486. [Barone: Le cedole IX p. 607]
Këto lajme tregojnë se Gjoni II ishte i predispozuar të shlyente borxhet, për të ruajtur feudet e trashëguara, por mbreti Ferrante I nuk shprehte miratim, pasi si dihet nuk ishte aq zemërmirë, kur behej fjalë për pronësitë mbretërore. Fillimisht Ferrante I mendoi t’i këmbente feudet e Gjonit II me prona në Abruco, por e ndërroi mendimin dhe më 2 gusht 1485 vendosi t’i japi Gjonit II tokat e San Piero në Galatina, ku përfshiheshin qendrat e Soleto, Galiano, Aviliano, Orria, Sagliniano, Bagnula, Padula, Aradeo. Mbreti i akordoi titullin kont i Soleto, të shoqëruar me një shpërblim financiar vjetor me 1800 dukate, me mundësitë e integrimit fiskal, në se renta efektive do të ishte më e vogël. Gjoni II u vendos me banim rezidencial në pallatin dukal në Saleto dhe jo në Galatina. [Una trascrizione dai Quinternioni in BSNSP ms. XXVIII B 19 p. 173. Il testo corrisponde a quello in Papadia Memorie pp. 23-25; 104-105] [Volpicella në Regis pp. 252 b, 315a, 436.] [ASN, Museo 103, A4/4 c. 109v-110r] [Papadia, Memorie pp. 104-105 (=96-97)] [Monti La spedizione …. 315-316]
Letra e mbretit Ferrante I, dërguar Gjonit II Kastrioti më 2 gusht 1485, me vendimin për ndërrimin e feudeve dhe me dhënien e titullit konte i Soleto:
XII Joanni Castrioto
Ferdinandus etc…
Cum sit quod illustris Joannes Castriottus consiliarius fidelis noster dilectissimus teneret et possideret terras Montis Sancti Angeli et Sancti Ioannis Rotundi provincie Apulie per donationem et concessionem olim factam per Maiestatem nostram illustri quondam Georgio Castrioto dicto Scandaribech genitori suo… [riproduce il privilegio di concessione del 10 aprile 1464]. Et ob nonnullas honestas et rationabiles causas mentem nostram iuste moventes predictas terras Montis Sancti Angeli et Sancti Ioannis Rotundi in posse nostre Curie in presentiarum reducere reintegrare curaremus cum matura deliberatone ipsi illustri Ioanni de tali excambio novoque dominio providere ut de maiestate nostra remaneat longe maius debite satisfactus non aliter… extimantes tum proptermunificentiam et liberalitatem nostram in eos qui omni studio cura et diligentia fidem nomenque nostrum coluerunt nec in aliquo sortis eventu vitam quibuscumque periculis exponere dubitarunt. cum etiam ob claras virtutes et merita amoremque singularem erga nos et statum nostrum ipsum illustrem Ioannem Castriotum. nam merito inducimur ad talem nostrum… et in eum liberalis et benefici principis munus exercendum… Itaque habentes tenentes et possidentes in nostram fidelitatem… terram Soleti et terram Sancti Petri in Galatina provincie Terre Idrunti cum castris fortellitiis et iuribus ac pertinentiis universis. tenore presentum de certa nostra scientia motuque proprio… predicto illustri Ioanni Castrioto in excambium silicet terrarum predictarum Montis Sancti Angeli et Sancti Ioannis Rotundi pro se suisque heredibus de suo corpore natis et nascituris in perpetuum cum titulo etiam Comitatus damus donamus concedimus et liberaliter elargimur, cum beneficio omnium iurium legum ac constitutionum que hanc nostram donationem validam efficere possunt… In cuius rei testimonium huiusmodi privilegium fieri et antea Maiestatis nostre bulla pendenti iussimus communiri.
Datum in Castello nostro Novo civitatis Neapolis per magnificum utriusque iuris doctorem Antonium de Alexandro Locumtenentem, illustris viri Honorati Gayetani de Aragonia, Fundorum Comitis Regni huius Loghotete et Prothonotarii collateralis consiliari….die secundo mensis augusti anno nativitatis Domini Ihesu Christi Mill.mo CCCCLXXXV Regnorum vero nostrorum anno XXVIII.
Rex Ferdinandus.
Secretus etc
[Arch. Stato Napoli, Quinternioni, vol. 17, cc. 349 a-56 a].
Transferimi i Gjonit II në feudet e San Piero në Galatina, rezulton dhe në një letër enigmatike të 26 prillit 1492, që ia kishte dërguar mbretit Ferrante I, në të cilën ndër të tjera i shkruante: ““in altri accordii de Vostra Maestà, se sono dati contadi, terre et provisioni; et recordateve bene del contado de Solito…”. Ky ndërrim feudesh ishte i justifikuar ligjërisht sepse Gjoni II ende nuk kishte juridiksionin civil për feudin e San Giovanni Rotondo dhe të disa trojeve të vogla puljeze. [Colafemmina, Albanesi a San Giovanni Rotondo p. 215 – 216] [Lettere di Giovanni Pontano p. 42].
Galatina kishte qenë kryeqendra e jugut Orsinian dhe ishte mbuluar me ndere në luftën kundër venecianëve,
kur një vit më parë e pushtuan Galipolin, ndërsa komuna e Nardò iu dorëzua venecianëve pa luftuar. Dhurimi i këtyre feudeve nga Ferrante I, u krye me qëllime që Gjoni II Kastrioti si besnik i Aragonëve, do të ndikonte në stabilizimin e situatave në Salenton jugore, por dhe për një rrethanë tjetër, për krijimin e Galatina të një pike referimi për pritjen e ikanakëve nga Albania, që arrinin në trojet Pulieze, pra ta shëndërronte salenton në një zonë mikëpritje. [Vallone. Aspetti pp. 62-63, 65s, e in altri scritti; poi, largamente Vallone Il laboratorio, rifuso e allargato in Essere cittadini. Albanesi e levantini nel Regno meridionale].
Në fakt, Gjoni II Kastrioti nuk u prit me entusiazëm në trojet e reja, pasi baronët vendas i njihnin vështirësitë
ekonomike në administrimin e feudeve garganike dhe problemet që kishtë pasur me mbretin Ferrante I. Për të kapërcyer vështirësitë ekonomike në San Piero në Gaalatina, në vitin 1486, mbreti i akordoi një borxhë tjetër prej 300 dukate. Kësaj “dashamirësie” të Ferrante I, Gjoni II Kastrioti iu përgjigj duke shpartalluar komplotin e dytë të baronëve puljezë duke rifituar respektet dhe nderimin e Mbretit. [L. Volpicella, Regis Ferdinandi primi Instructionum liber, Napoli, Soc. Nap. di Storia Patria, 1916]
Në një vendim të 25 nëntorit 1485, mbreti Ferrante I e ngarkon zbatuesin provincial, që dy banesat hospidale të Shën Katerinës, një institucion i pasur françeskan në Galatina, të cilat deri atë kohë ishin me rentë të mbretit dhe që ishin okupuar nga Gjoni II me 1800 dukate vjetore, t’i kalonin Gjonit, për të plotësuar kreditin e tij. [L. Volpicella, Regis Ferdinandi primi Instructionum liber, Napoli, Soc. Nap. di Storia Patria, 1916.]
Deri në qershorin e vitit 1488, nëna Andronika Kastrioti ndodhej në Napoli dhe kishte marrë pjesë në inaugurimin solemn të Poggioreale me Alfonsin II Aragon – Duka i Kalabrisë. [R. Parisi, Catalogo Scritture Arch. Municipale Napoli, III, Napoli, tip. Giannini, 1916, p. 162].
Në këto rrethana të reja, Gjoni II e konsolidoi pozicionin si feudal dhe rikuperoi buxhetin financiar. Thuhet se në vitin 1488 tentoi të rikthehej në Albania për organizimin e kryengritjes antiturke. [Zamputi I. Luftërat e
popullit shqiptar, faqe 600-601] [Vallone Aspetti p. 67] [Petta Despoti pp. 32 e 50-51 (nt. 30)].
Malpiero, tregon se në qershor të vitit 1488, shkuan në San Piero katër fisnikë Albanezë, të cilët e ftuan Gjonin II Kastriotin të kthehej në atdhe dhe të udhëhiqte kryengritjen kundër pushtuseve osmanë, por ai nuk pranoi. [D. Malipiero, Annali veneti dall’anno 1457 al 1500 in ASI 7, 1 (1843) pp. 585 – 586].
Për organizimin kryengritjes antiosmane, vite më vonë në Albania shkoi djali i tij i madh Gjergji II Kastrioti. [Petta P. Despoti d’Epiro e principi di Macedonia. Argo Lecce, 2000, p. 37].
Sipas një lajmi të dhënë nga Cantù (nella Storia universale vol. XII) dhe treguar nga Camille Paganel [në veprën “Histoire de Scanderbeg”, Didier 1855, faqe 392], mbreti Ferrante I, i kishte dhuruar Gjonit II Kastrioti kodin e njohur “Libro di Scanderbeg”, një dorëshkrim i artit ushtarak, vepër e rëndësishme, që aktualisht ruhet në Weimar. [Giancarlo Vallone, Andronica e Giovanni Scanderbeg In Italia, Studia Albanica 2018/1, pp. 74].
Vazhdon në numërin e ardhshëm.
