Si u krijua Lidhja e Kombeve më 10 janar 1920

– Letra “bombë” e Pandeli Evangjelit drejtuar Sekretarit të Përgjithshëm të Lidhjes së Kombeve

-103-vjetori i Shqipërisë në OKB-

Përgatiti Albert Z. ZHOLI

Periudha 12 tetor 1920 deri më 17 dhjetor 1920, periudhë kur Shqipëria u pranua si anëtare me të drejta të plota në Lidhjen e Kombeve

Lidhja e Kombeve (“League of Nations” me shkurtesë LN në anglisht, “Société des Nations” me shkurtesë SDN në frëngjisht) ishte një organizatë ndërqeveritare e themeluar më 10 janar 1920 si rezultat i Konferencës së paqes në Paris, e cila e përfundoi Luftën e parë Botërore. Ajo ishte organizata e parë ndërkombëtare qëllimi i së cilës ishte të mbajë paqe në botë. Qëllimet kryesore, siç thuhet në konventën e saj, përfshijnë parandalimin e luftërave nëpërmjet sigurisë kolektive dhe çarmatimit, dhe zgjidhjen e mosmarrëveshjeve ndërkombëtare përmes negociatave dhe arbitrazhit. Çështje të tjera si kjo dhe traktate në lidhje me këtë duke përfshirë kushtet e punës, trajtimin e drejtë të banorëve vendas, trafikimi njerëzor dhe i drogës, tregëtia e armëve, shëndeti global, robërit e luftës, dhe mbrojtja e pakicave në Evropë. Në zgjerimin e saj më të madh nga 28 shtatori 1934 deri më 23 shkurt 1935, ajo kishte 58 shtete anëtare.

Krijimi i Lidhjes së Kombeve

Lidhja e Kombeve u krijua me 10 janar të vitit 1920. Plani prej 14 pikash, i Udro Uillson, propozuar në Konferencën e Paqes së Versajës, kërkonte formimin e një organizate ndërkombëtare që të mund të mbronte si kombet e mëdha ashtu edhe kombet e vegjël. Ajo duhet të punonte në zgjidhjen paqësore të konflikteve botërore. Të mëdhenjtë e Konferencës të Paqes e aprovuan planin e tij. Qendra e Lidhjes u vendos në Gjenevë të Zvicrës, pasi Zvicra ishte një vend neutral. Organet kryesore të Lidhjes ishin: Asambleja, ku bënin pjesë gjithë anëtarët e Lidhjes; Këshilli, i përbërë nga pesë anëtarët e përhershëm dhe katër anëtarët e radhës; Gjykata ndërkombetare e Drejtësisë. Gjermania dhe Rusia nuk u bë anëtare të Lidhjes së Kombeve. SHBA-ja propozuan krijimin e Lidhjes, por nuk u bë anëtare e saj. SHBA-ja për këtë arsye, nuk mundi të luajë asnjë rol në mbështetje të veprimtarisë së Lidhjes. Dy anëtarët më të rëndësishëm ishin Britania dhe Franca, të cilët u përpoqën pa shumë sukses të mbështesin veprimtarinë e Lidhjes. Të dy kishin vuajtur shumë gjatë luftës-dhe nuk ishin entuziastë për t’u përfshirë në veprimtarinë e Lidhjes. Krijimi i Lidhjes ishte i rëndësishëm. Ajo ishte një shpresë për forcimin e bashkëpunimit ndërkombetar dhe për të siguruar një paqe afatgjatë.

Gjuhët dhe simbolet

Gjuhët zyrtare të Lidhjes së Kombeve ishin Frëngjisht dhe Anglisht. Lidhja refuzoi adoptimin e Esperantos si gjuhë pune, të cilën Kina dhe Japonia më vonë e propozuan, por Franca kundërshtoi fuqishëm. Në vitin 1939, një emblemë zyrtare për Lidhjen e Kombeve doli: dy yje me pesë cepa brenda një pesëkëndëshi blu. Ata simbolizuan pesë kontinentet e Tokës. Në një hark në krye shfaqet emri anglisht (“League of Nations”), ndërsa në një tjetër në fund tregohet në Frëngjisht (“Société des Nations”),

Kufinjtë e Shqipërisë

Kufinjtë e Shqipërisë nuk ishin vendosur gjatë Konferencës së Paqes së Parisit në vitin 1919, pasi ato u lanë që Lidhja të vendosë; megjithatë, akoma nuk ishin përcaktuar deri në shtator 1921, duke krijuar një situatë të paqëndrueshme. Trupat greke kryenin operacione ushtarake në jug të Shqipërisë. Edhe forcat jugosllave u përfshinë, pas përleshjeve me fise shqiptare, në pjesën veriore të vendit. Lidhja dërgoi një komision të përfaqësuesve nga fuqitë e ndryshme në rajon. Në nëntor 1921, Lidhja vendosi që kufijtë e Shqipërisë duhet të jenë të njëjta si ato kishin qenë në vitin 1913, me tre ndryshime të vogla që favorizonin Jugosllavinë. Forcat jugosllave u tërhoqën disa javë më vonë, ndonëse duke protestuar.

Dështimi i çarmatimit

Neni 8 i Konventës i dha Lidhjes detyrën për reduktime në “armatimet deri në pikën më të ulët në përputhje me sigurinë kombëtare dhe zbatimin nëpërmjet veprimeve të përbashkëta të detyrimeve ndërkombëtare. “ Një sasi e konsiderueshme e kohës dhe energjisë së Lidhjes i është kushtuar këtij qëllimi, edhe pse shumë qeveri anëtare ishin të pasigurtë nëse mund të arrihet çarmatimi i tillë i gjerë ose nëse ishte një veprim i dëshirueshëm. Fuqitë aleate ishin gjithashtu nën detyrimin nga ana e Traktatit të Versajës në përpjekje për të çarmatosur, dhe duke kufizuar armatimet për vendet e mposhtura, i cili ishte përshkruar si hap i parë drejt çarmatimit në mbarë botën.

Historia e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve

Krijimi i organizatës së Lidhjes së Kombeve, si pjesë e zgjidhjeve, që dha Konferenca e Paqes në Paris 1919, me idenë dhe kontributin e madh të presidentit amerikan Wilson, ngjalli shpresa të mëdha për më shumë drejtësi në marrëdhëniet ndërkombëtare, kryesisht për shtetet e reja e të vogla të krijuara në prag apo pas Luftës së Parë Botërore, pasi sillte një element të ri në marrëdhëniet ndërkombëtare atë të diplomacisë publike, debatit të hapur dhe sigurisë kolektive.  Qeveria shqiptare e konsideroi antarësimin në këtë organizatë si garanci për një trajtim më të drejtë të statusit dhe kufijve të Shqipërisë në tryezat vendimarrëse të Fuqive të Mëdha. Ajo shfrytëzoi faktin që me 15 nëntor 1920 do të hapej sesioni i parë i Asamblesë së Lidhjes së Kombeve në Gjenevë të Zvicrës. Me 12 tetor, kryetari i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes Pandeli Evangjeli i drejtoi një letër Sekretarit të Përgjithshëm të Lidhjes së Kombeve Eric Drummond në të cilën në emër të popullit shqiptar kërkoi që Shqipëria të pranohej anëtare në Lidhjen e Kombeve e të merrte pjesë në Asamblenë e madhe që do të hapej me 15 nëntor. Periudha 12 tetor 1920 deri më 17 dhjetor 1920, kur Shqipëria u pranua si anëtare me të drejta të plota në Lidhjen e Kombeve, ishte e mbushur me një punë intensive diplomatike të qeverisë shqiptare dhe delegacioneve të saj në Paris e Gjenevë, dhe e mbështetur nga miq të Shqipërisë dhe shqiptarëve, ku spikat deputeti britanik Aubrey Herbert, etj. Anëtarësia në organizatën e Lidhjes së Kombeve shënon edhe fillesat e diplomacisë shumëpalëshe për shtetin shqiptar. Delegacioni shqiptar mbajti gjithmonë një qëndrim aktiv dhe progresist në këtë organizatë, e kryesisht në fushën e mbrojtjes dhe respektimit të të drejtave të minoriteteve kudo ku ato ndodheshin.