Pse UNESCO i hoqi Liverpoolit statusin e trashëgimisë botërore?

A duhet te bejme kujdes me baypasin e Gjirokastrës?

Nga Gëzim Llojdia

1.

Sipas gazetës :”The Guardian” shkruar nga korrespodenti Josh Halliday në veri të Anglisë   i cili jep një lajm tronditës ku UNESCO i ka hequr statusin e trashegimisë  botërore   Liverpulit.Ky ljam është edhe një apel  dhe dhimbje për shumë vende që po shkatërrojnë qytetet me ndërtimet e reja :” Organi i KB thotë se vitet e zhvillimit kanë shkaktuar ‘humbje të pakthyeshme’ në vlerën historike të dokeve viktoriane,  fillon shkrimi .UNESCO tha se ‘:”vlera e saj e jashtëzakonshme universale’ ishte shkatërruar”.

2.

Liverpoolit  është hequr nga statusi i tij i lakmuar i trashëgimisë botërore pasi Unesco fajësoi vitet e zhvillimit për një “humbje të pakthyeshme” të vlerës historike të dokeve të tij Viktoriane.Organi i trashëgimisë së KB përfundoi në një takim në Kinë të mërkurën  dhe  nga ku njoftohet se “vlera e jashtëzakonshme universale” e bregdetit të Liverpool ishte shkatërruar nga ndërtesat e reja, duke përfshirë stadiumin e ri të klubit të futbollit Everton prej  500 milion £.Vendimi është një goditje poshtëruese për qytetin dhe i jep Liverpoolit dallimin poshtërues të të qenurit vetëm vendi i tretë për të humbur statusin në gati 50 vjet. Vendet e tjera të fshira ishin Shenjtërorja Arabe Oryx e Omanit në 2007 dhe lugina Dresden Elbe në Gjermani  në 2009  .

3.

Liverpool ka shijuar statusin e trashëgimisë botërore, që nga viti 2004 – duke e vendosur atë krahas Taj Mahal dhe Murit të Madh të Kinës , si njohje për rolin e tij si një fuqi kryesore tregtare gjatë perandorisë Britanike dhe bukurinë arkitektonike të bregut të saj të ujit.Etiketa u jep vendeve historike akses në financimin dhe mbrojtjen e ruajtjes së KB nën konventat e Gjenevës në rast lufte, si dhe në librat udhëzues turistikë në të gjithë botën.

4.

Kërcënimi për t’u hequr nga lista ka qëndruar mbi Liverpool që nga viti 2012   ndërsa UNESCO paralajmëroi se zhvillimi kishte ndryshuar ndjeshëm horizontin e qytetit dhe po shkatërronte vlerën e trashëgimisë së bregdetit të tij.Vendimi u njoftua nga Tian Xuejun, kryetari i komitetit të trashëgimisë botërore UNESCO , në një konferencë virtuale të organizuar në Kinë të mërkurën.Agjencia e KB tha se zhvillimi i tillë si Liverpool Ëaters, një projekt 5.5 miliardë paund nga Peel Group për të transformuar tokën e papërdorur më parë, kishte çuar në një “përkeqësim serioz dhe humbje të pakthyeshme” të vlerës së jashtëzakonshme universale të zonës së bashku me “humbje të konsiderueshme të vërtetësisë së saj dhe integriteti ”.U tha se si rezultat i këtyre projekteve ujori ishte “përkeqësuar në atë masë sa që i kishte humbur karakteristikat” që çuan në përfshirjen e tij në listën e trashëgimisë botërore në 2004.Propozimi për të ndërtuar stadiumin e ri të futbollit buzë lumit Everton në bankën e Bramley-Moore do të “shtonte kërcënimin e konstatuar të përkeqësimit dhe humbjes së mëtejshme” të vlerës së tij historike.Vendimi u prit me tronditje nga udhëheqësit e qytetit të Liverpool. Joanne Anderson, kryebashkiake e qytetit, tha se ishte “jashtëzakonisht e zhgënjyer dhe e shqetësuar” dhe se këshilli do të konsideronte paraqitjen e një apeli.U tha se kishte kaluar kohe , që kur UNESCO vizitoi për herë të fundit qytetin “për ta parë atë me sytë e tyre” dhe ishte “e pakuptueshme” që UNESCO preferonte ta shihte bankën e Bramley-Moore si një “djerrinë të braktisur” sesa si një stadium të ri me shkëlqim futbolli, që do të tërhiqte qindra mijëra vizitorë.Ajo shtoi: “Vendi ynë i trashëgimisë botërore nuk ka qenë kurrë në gjendje më të mirë duke përfituar nga qindra miliona paund investime në dhjetëra ndërtesa të listuara dhe në fushën publike.

“Steve Rotheram kryetari i metrosë në rajonin e qytetit të Liverpoolit, tha se ishte një “hap retrograd që nuk pasqyron realitetin e asaj që po ndodh në terren” dhe ishte “një vendim i marrë në anën tjetër të botës nga njerëz që  nuk duket të kuptojnë rilindjen që ka ndodhur në vitet e fundit ”.Ai tha se vende të tilla si Liverpool nuk duhet të lihen me një zgjedhje midis ruajtjes së statusit të trashëgimisë ose rigjenerimit dhe sjelljes së vendeve të punës.Një shëtitje e shkurtër nga Trekëndëshi Balltik, ku studiot e artistëve ulen pranë bareve dhe kafeneve të pavarura, Jayne Casey tha se nga njoftimi ndjehej si një pikë referimi dëshpëruese në historinë kulturore ndryshe krenare të qytetit.“Ne kemi qenë të vetëdijshëm për një kohë të gjatë që zhvilluesit kanë pasur shumë ndikim në qytet.   U tha se ata që e shtynë Liverpoolin të kërkonte statusin e trashëgimisë botërore në qytet 20 vjet më parë për shkak të zhgënjimit dhe çështjeve të tjera shoqërore, kishin dëmtuar zonën për dekada.Manteli i dha Liverpoolit  prestigj ndërkombëtar , por ai gjithashtu kishte përshpejtuar një bum zhvillimi që mbyti jetën artistike në qytet. “Liverpooli është zhvendosur nga të qenit një qytet kulturor në një qytet qe  është vetëm jeta kudo tjetër.” Grupet e trashëgimisë e përshkruan masën si një moment turpi për Mbretërinë e Bashkuar dhe akuzuan qeverinë se nuk bëri aq sa duhet për të mbrojtur vendet e saj historike ose për të ndërhyrë në emër të Liverpoolit, kur UNESCO kërcënoi ta heq nga lista e saj.Henrietta Billings, drejtoresha e Save British Heritage, tha që heqja e statusit të trashëgimisë botërore ishte një “siklet kombëtar” dhe se Liverpooli ishte dështuar nga qasja e qeverisë ” devolve and forget” për të mbrojtur pasuritë kulturore.

5.

Çfarë po ndodh ndërkohë në Shqipëri?Ky lajm i trishtuar është apel i madh për shqiptarët dhe qeverinë  e tij për të ruajtur qytetet, që kemi në UNESCO dhe për të shtuar të tjera në listën botërore të trashëgimisë botërore. Ministria e Kulturës duhet të shikojë rigorozisht vendet dhe vërejtjet  që ky organ i lartë botërore ka bërë për baypasin  e Gjirokastrës dhe të tjera vende .Sot është ende shpejt. Nesër, më vonë do të jetë  .Kur  UNESCO fshiu nga lista Liverpoolin,  ne që mezi kemi hyrë  në këtë listë botërore trashëgimie, për të dalë  me një lëvizje të thjeshtë lapsi, na gjejnë.