Për një garuzhde groshë

Nga Edison Ypi

Kishte kaluar mesnata. Ushtarin e zgjoi uria. U ngrit me përtesë. U shtriq. Mallkoi Fatin e zi që e kishte plasur në atë kapanon qensh. Vajti në mencë duke u lëkundur si i dehur. Shtyu sportelin prej druri që ndante mencën me kuzhinën. Hodhi një garuzhde groshë në tas. Hëngri i babëzitur. Piu ujë. Gromësiu. Iku. Fjeti.

Hajduti që vodhi dhe hëngri një garuzhde groshë nëpër natë ishte një armik i rrezikshëm kundër pavarësisë së vendit dhe revolucionit proletar botëror. U njoftua mbledhje urgjente. Asnjë të mos mbetej pa e rrahur këtë problem dhe këtë armik. Tema e mbledhjes: Kush jam unë, kush je ti, kush është kolektivi ?

Askush nuk pyeti kush e kishte spiunuar “hajdutin” e një garuzhde groshë. E kotë ta kërkoje. Dihej. Mund të ishte çdokush. Ku të gjithë ishin 20 vjeç, spiuna dhe të spiunuar ishin të gjithë. Në ushtrinë e Diktaturës ku të gjithë kishin moshë të njëjtë, kishte më tepër spiunllëk se në burgjet e Diktaturës ku të gjithë kishin moshë të ndryshme.

Episodin e frikshëm dhe të turpshëm me uri, groshë, ushtar somnambul, spiunllëk, mbledhje demaskuese, që e kam parë e dëgjuar me sytë dhe veshët e mi ushtar në po atë repart, e preka para pak ditësh në një shkrim mbi spiunllëkun në Diktaturë me këtë peragraf:

“Spiunllëku i ushtrisë që bëhej sheshit pa asnjë drojë, ishte më i vrazhdi, më i fëlliqti dhe më i rrezikshmi i të gjitha spiunllëqeve. Ushtari-ushtarin e spiunonte edhe kot, për qef, edhe për një garuzhde groshë për të cilën i biri i kulakut tha se ishte pak. Edhe për një gotë çaji për të cilën nipi i armikut pretendoi se ka brenda Klor”.

Një mikeshë angleze qeflie e shkrimeve të mia, më tha se kishte mbetur e paqartë te paragrafi i mësipërm përkthyer me “Google Translate”, veçanërisht te fjalia:

“The soldier-soldier spied for nothing, just for fun, and for a large sum of money, which the kulak’s son said was too little”.

Përkthimi allasoj më ktheu nja dhjetë vjet prapa te një tjetër episod i ngjajshëm kur po i shkruaja një tjetër anglishtfolësi që quhej Chip. Pasi mbarova së shkruari anglisht, për tu siguruar se e shkruajta korrekt, e ktheva Italisht. Kur ç’të shoh. Fillimi anglisht “Dear Chip”, ishte katandisur “Egregio Microprocesore”.

Me Chip-in që e kisha mik por më doli vegël elektronike, u habita dhe qesha.

Me garuzhden e groshëve u habita, por nuk qesha.

Çfarë lidhje ka mes “Për një garuzhde groshë” dhe “For a large sum of money” ?!

Biçim përkthimi, pasi torollepsi anglezen,ma bëri kokën daulle edhe mua.

Përkthyesi elektronik bëka hatara,

Nuk e njohka “garuzhden” legjendare shumpërdorimshe, me të cilën, shqiptarët çvendosin ushqimin nga kazani te tasi, e mbajnë në brez si armë të ftohtë, madje dhe vjedhin.

“Groshë” e njeh, por jo si fasule, vetëm si një lloj fasule.

Me gjasa, përkthyesi elektronik ka ndezur motorrat e inteligjencës artificiale, dhe e ka djallosur me zullume të pandreqshme.

Me një iniciativë për tu pasur zili, ka guxuar “groshë” ta bëjë pa “ë” duke e katandisur në “grosh”, monedhë turke që është përdorur edhe në Shqipëri, të cilën, po ai përkthyes elektronik, e njeh si “stiver”, monedhë e vogël përdorur kohë më parë në Vendet e Ulëta.

E gjitha një degdisje, arratisje, çartallosje, pa asnjë lidhje me origjinalin.

Mes tjerash, edhe inkoherencë e thellë kuptimore. Të birit të kulakut i janë dukur pak gjithato pare, “a large sum of money”. Çka s’ka gjasë të ketë ndodhur.

J’u marsha t’ligat o Fan Noli, Petro Zheji, Gjon Shllaku, Lasgush Poradeci, Aurel Plasari, Afrim Koçi, Sotir Caci, Mitrush Kuteli.

Inteligjenca artificiale që shkaktoka gjith’ këto vuajtje dhe tollovira vetëm nga moskuptimi i një garuzhde groshë, më mirë të gjejë mënyrën për t’i ngritur mjeshtërat nga varri të na bëjnë përkthime për së mbari, sa të merret vetë me një punë që s’ja ka haberin, me përkthime, ç’ka se bën dot, dhe kurrë nuk do mundet, dhëmbin kaq ta bëjë. Hë de, përktheje elektronikisht këtë “dhëmbin kaq ta bëjë”.

Inteligjenca artificiale qënka më tmerr se tmerret e Diktaturës, spiunllëku, uria, menca, kuzhina, grosha, garuzhdja, ngitja natën e ushtarit të uritur, mbledhja për demaskimin e armikut. Madje dhe më keq se kaq. Duket si këshillë drejtuar autorëve dhe lexuesve për të mos u sëmurur apo çmendur nga prapësitë e inteligjencës artificiale ta marrin vetë në dorë iniciativën duke i dhënë sa më shpejt fund jetës.