Niagara, simfonia e ujit dhe betimi i Presidenti Roosevelet pas vrasjes së presidentit McKinley

Nga Keze Kozeta Zylo

Pas një izolimi më shumë se një vit nga pandemia botërore dhe të sigurtë pas vaksinimit, sidomos ne si prindër guxuam të shkonim si familje në një vend spektakolar brenda Amerikës.   Natyrisht është e pamundur të eksplorosh gjithë vendet e bukura që i ka afruar Zoti këtij kontinenti, por ato më të famshmet në bote ja vlen.

Një vend i tillë ndodhet brenda New Yorku-t me emrin aq të njohur në botë Ujëvara e Niagara-s që me makinë është gati 7-8 orë.  E kishim vizituar më parë Ujëvarën e Kanadasë në Toronto ku midis dy vendeve ndodhen tri ujëvara në lumin me emrin e njejtë dhe të njejtin qytet.

Edhe pse ujëvara e Kanadasë si patkua është është e gjerë 792 metra, ndërsa e Amerikes, 323 metra përsëri bukuria e tyre ka emërues të përbashkët magjepsjen.  I pashë me vemendje reagimet e nipit dhe të tre mbesave kur ne u ndodhëm përballë ujëvarës, rënies spektakolare të ujit, shkumën e bardhë që prodhohej papushim nga rënia e lartë dhe e lirë e ujit.  Bebëzat e tyre ndriçonin, fytyra iu mori nje fokusim të paparë për minuta të tëra…  Pamja e Ujëvarës është për të vegjëlit sa dramatike po aq dhe joshëse. Lumi Niagara të sjellë ajrin më të fresket, të shuan etjen e ujit, të imponon gjallërinë dhe shfarros sëmundjen ngjitëse të shekullit, Covid 19-të.

Se ç’pata një ndjesi pagëzimi për ndonjë mbesë tjetër me emrin Niagara, si e apasionuar pas lumenjve Valbona, detit Jon, perëndeshës “Dea” dhe qytetit Saranda!

Kurioziteti dhe të gjitha të dhënat që i kishim në duar nga librat historikë që gjendeshin kudo shpjegonin se  Fjala “Niagara” ka ardhur nga gjuha autoktone e indianëve Iroquois si “tingulli i ujit”. Interesant ishte fakti se në vitin 1901, nje 63-vjeçare amerikane Annie Taylor kaloi ujin në rënie e futur në një fuçi. Emri i saj hyri në histori.

Një e pesta e ujërave në planet gjenden në Niagara në pesë liqenet që derdhen aty si Michigan, Hurion, Erie dhe Superior.

Ishulli i dhive ishte shumë interesant pasi 500 vjet më parë kur Niagara u përplas me një copë toke u nda në dy kanale. John Stedman – një pionier dhe mullixhi i hershëm – mbajti një tufë dhish në ishull. Kafshët ngordhën të gjitha në dimrin e tmerrshëm të 1780-ës, por i dhanë emrin ishullit.

Ujëvarat e Niagaras u formuan duke filluar më shumë se 12,000 vjet më parë në fund të Epokës së Akullnajave kur përrenj të mëdhenj uji u çliruan nga akulli që shkrihej, duke u kulluar në lumin Niagara.

Niagara Falls u zbulua nga eksploruesi francez, At Louis Hennepin në Dhjetor 1678. Sot ky rajon është Old Fort Niagara – një fortesë e shekullit të 18-të.

Në muzgun e mbrëmjes Niagara merr ngjyra të tjera, tejet mbresëlënëse, prozhektorët e shumtë të dritave midis dy vendeve dhe që rrezatojnë pambarim midis rrjedhës së ujit sjellin reflekse të shumëllojshme të rralla.  Miliona turistë vinë brenda vitit çka është një tërheqje e jashtëzakonshme për ekonominë dhe shtetin brenda Nju Jorku-t.

Në këtë mbrëmje me vetëtima dritash në stërkalat e ujit që puthnin fytyrat tona, mërmërrisja nën zë: “Good evening Niagara”!  Ishte nje përqasje metaforike me përshëndetjen si një Ëngjëll në këtë natë poetike ku shfaqej poeti i shquar Vehbi Skënderi i cili ka thurur mrekullisht një poezi me titull: “ Good morning Niagara” ku midis të tjerash shkruan si:  Unë të shpleks pak flokët, ul zërin dy-tri korda: “Good morning Niagara!”.

Ngjyrat e ylberit loja e stërkalave të ujit si topëza dielli luanin sikur të ishte një balet i vërtetë.  Ishte një spektakël natyror që luhej në teatrin me skenë uji pa regjisor dhe artist, pa orkestër, por origjinal shfaqej simfonia e ujit.

Presidenti Roosevelt që bëri betimin pas vrasjes së presidentit William McKinley

Për gjatë ditëve të pushimit qëndruam në qytein e Buffalosë që ishte vetëm 20 minuta nga Niagara Falls.

Një shtepi të bukur me një statujë madhështore shikoja nga xhami i dhomës së hotelit në Buffalo dhe kurioziteti më shtyu të shkoja me këmbë. Kur u afrova përballë statujës lexova emrin e presidentit Roosevelt një histori tragjike aq të njohur, një rrënqethje e lehtë më përshkroi trupin.  Cfarë historie dhe dramë mbante kjo shtëpi në mes të qytetit Buffalo!

Me gjithë familjen po lexonim një ndër historitë e bujshme amerikane.  Më 14 shtator 1901, Theodore Roosevelt bëri betimin e detyrës si presidenti i 26-të dhe më i ri i Shteteve të Bashkuara në bibliotekën e shtëpisë me nje arkitekture të përsosur të Ansley Wilcox në Buffalo. Vetëm 42 vjeç, ai zëvendësoi Presidentin William McKinley, i cili i ishte goditur nga plumbi i një vrasësi atë ditë. Për Roosevelt, i cili kishte ëndërruar një ditë të behej president ishte “një gjë e tmerrshme të vinte në këtë mënyrë”.  Sipas kushtetutes Roosevelt beri betimin: “Kjo është detyra dhe unë duhet ta bëj atë sa më mirë nëpërmjet aftësive të mia”.  Tre vjet më vonë, ai u zgjodh për një mandat të plotë në të drejtën e tij.  Roosevelt kishte një ndikim të qëndrueshëm mbi kombin, duke mbrojtur dhe ngritur më lart autoritetin e Amerikës jashtë vendit.

Presidenti McKinley ishte duke vizituar Ekspozitën Pan Amerikane në Buffalo më 6 shtator 1901, kur një vrasës e qëlloi atë dy herë në stomak. Deri më 10 shtator, mjekët në Buffalo menduan se ai po shërohej. Ata inkurajuan Nënpresidentin Roosevelt.  Ai ishte në një shëtitje familjare të planifikuar në Malet Adirondack. Para se të largohej, ai i dha një kopje të itinerarit të tij mikut të tij Ansley Wilcox, në shtëpinë e të cilit kishte qëndruar. Tri ditë më vonë, duke u kthyer nga ngjitja në majën më të lartë në Adirondacks, ai takoi një lajmëtar që mbante telegramin fatal që e thirri të kthehej. Një karrocë me qira e çoi atë 35 milje gjatë natës së errët nëpër “rrugë të zakonshme të shkretëtirës” për të arritur në stacionin më të afërt.  Në agim, ai hipi në një tren të veçantë që e çoi në Buffalo. Vendi kishte qenë pa president për rreth 12 orë kur mbërriti Roosevelt, dhe të gjithë ishin të shqetësuar që inaugurimi të bëhej sa më shpejt që të ishte e mundur.

Njerëzit e Buffalose gjithmonë do të kenë një interes të veçantë për presidencën e

Theodore Roosevelt, sepse pikërisht në këtë qytet ndodhi tragjedia e tmerrshme.  Kjo tragjedi

e bëri President dhe këtu ai u betua, bëri inagurimin e tij të parë, nga këtu do të nisej trupi i ish-presidentit të tij në vendin e fundit të prehjes.

Biblioteka mori emrin e presidentit “Theodore Roosevelt” sipas Fondacionit te faqes përuruese të Theodore Roosevelt

Buffalo qyteti i dritës

Buffalo ështe qyteti i dytë më i madh në shtetin e New York-ut.

Buffalo eshte si një portë kryesore për tregtinë dhe udhëtimet përtej kufirit kanadez, duke formuar një pjesë të rajonit kombëtar Buffalo, Niagara, zonën metropolitane Buffalo – Niagara Falls dhe New York.

Zona e Buffalosë ishte e banuar para shekullit të 17-të nga fisi amerikan vendas Iroquois dhe më vonë nga kolonizuesit francezë.  Qyteti u rrit ndjeshëm në shekujt 19 dhe 20 si rezultat i emigracionit.

Për shkak të instalimit më herët të energjisë elektrike e quajten “Qyteti i Dritës”, dhe ai ka qenë gjithashtu i njohur si “Qyteti i Pemëve” për mbjelljet e tij dikur të dendura të elmave dhe pemëve të tjera. Qyteti është gjithashtu i famshëm për planifikimin dhe paraqitjen e tij urbane nga Joseph Ellicott, një sistem i gjerë parqesh të dizajnuara nga Frederick Law Olmsted, si dhe vepra të rëndësishme arkitektonike. Kultura e saj ndërthur traditat veri-lindore dhe mes-perëndimore, me festivale vjetorë.

E pamundur të vizitosh gjithë qytetin brenda pak ditesh.  Ne vizituam Parkun detar dhe te Ushtrisë në Erie county. Në 1976, Agjencia e Ripërtëritjes Urbane Buffalo, marinarët dhe ushtarët e Buffalosë kërkuan që Departamenti i Shteteve të Bashkuara të Marinës të siguronte një anije detare të çaktivizuar për të ndërtuar një park detar. Ndërtimi i Parkut Detar dhe Ushtarakëve të Buffaloë filloi në 1977.  Kryqëzori i klasit Cleveland USS Little Rock dhe shkatërruesi i klasës Fletcher USS, Sullivans ishin pjesë e ekranit origjinal.  Në 1988 u shtua nëndetësja e klasës Gato USS Croaker.  Në 1989 Croaker iu nënshtrua një riparimi.  Anijet në park mbeten pronë e Marinës së Shteteve të Bashkuara, e cila i inspekton ato çdo vit.

Parku tani është afër Canalside te Buffalosë.

Së bashku me anijet, ka një larmi automjetesh më të vogla, anije dhe avionë janë gjithashtu të ekspozuar në park. Këto përfshijnë helikopterin me një njeri Gyrodyne X-Ron 1 Rotorcycle të përdorur nga Trupat Detare të SHBA-së në fund të viteve pesëdhjetë dhe fillimin e viteve gjashtëdhjetë, një tank ushtarak M41 Walker Bulldog, një transportues të blinduar të Marins Corps M-84, një UH-1 Huey fluturuar në Vietnam, një Forcë Ajrore F-101 Voodoo e fluturuar nga Skuadrilja 136 e Luftëtarëve-Përgjues të Gardës Kombëtare të Nju Jorkut Ajror në Stacionin e Rezervës Ajrore të Niagara Falls, një Anije Patrullimi të Shpejtë (PTF), PTF-17 e përdorur nga marina në Vietnam, një avion Navy FJ Fury (FJ-4) (ekuivalent me F-86 Saber i Forcave Ajrore) dhe një USAAF P-39 Airacobra prodhuar në Bell Aircraft në Buffalo që shërbyen në Luftën e Dytë Botërore. Vela dhe timoni i nëndetëses USS Boston janë gjithashtu të ekspozuara këtu.

Shumë i njohur është Instituti i Kancerit në Roswell Park.  Dallohej për ndërtesa me banka të shumta.  Gjatë viteve 1860 deri në fillimin e Shekullit 19-të, bankierë dhe udhëheqës industriale u dyndën në Buffalo. Shumica u vendosën në Delaware Avenue, e cila u bë e njohur si rruga e Milionerëve.

Do të më ngelet në kujtesë si një pushim mbushur me simfoni amerikane.

Fund marsi, 2021

Niagara, New York