NË KOLEGJIN HARVARD TË SHTETEVE TË BASHKUARA KUJTOHET TRAGJEDIA E ÇAMËRISË SHQIPTARE

Nga Frank Shkreli

Këtë të djelë me Maj, 2021 në Kolegjin Harvard në Cambridge të shtetit Masaçusets, jo shumë larg nga qyteti i Bostonit, do të organizohet një diskutim me titull: Shqiptarët Çam të Greqisë: 77 vjet mohim, me pjesëmarrës Dr. Isa Blumi dhe Dr. Rudina Jasini.   Ky njoftim është përhapur për mediat dhe të gjithë të interesuarit nga Shoqata e Studentëve Shqiptarë të Harvard-it. Në njoftim bëhet thirrje që të interesuarit t’i bashkohen diskutimit mbi Çeshtjen Çame me historianin Dr. Isa Blumi i Universitetit Stockholm dhe me Doktoren e shkencave juridike, Rudina Jasini, eksperte e ligjeve ndërkombëtare penale dhe e të drejtave të njeriut, pranë Universitetit Oxford.  Diskutimi i dy ekspertëve do të zhvillohet nepërmjet platformës “webinar” duke filluar nga ora 11- para dite sipas orës së Bostonit, këtë të djelë më 16 Maj dhe do të pasohet me pyetje-përgjigje. Diskutimi do të drejtohet nga Deni Hoxha, Kryetari i Shoqatës së Studentëve shqiptarë në Harvard, sipas njoftimit të studentëve shqiptarë të Harvard-it, të shpërndarë disa ditë më parë në rrjetët sociale.

Kolegji Harvard administrativisht është pjesë e Universitetit të njohur botërisht, Harvard, më i vjetri universitet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës i themeluar në vitin 1636, por që edhe pas më shumë se 400 viteve në ekzistencë, gjithnjë vazhdon të tërheq, udhëheqsit dhe akademikët më të njohur të botës, por edhe studentët më të mirë nga të gjitha anët e botës.  Në këtë ambient edhe studentët shqiptarë të këtij instituti të lartë të dijës në Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë themeluar Shoqatën e Studentëve Shqiptarë pranë Kolegjit Harvard. Është kjo një organizatë e cila bashkon studentët me origjinë shqiptare si dhe studentët e kombësive të tjera të interesuar për kulturën, historinë dhe çeshtjet aktuale të Shqipërisë dhe Shqiptarëve.  Shoqata shërben si një ent që ve në dukje — për komunitetin akademik të Harvardit por edhe më gjerë — çeshtjet shoqërore, ekonomike, historike dhe politike që u interesojnë Shqiptarëve anë e mbanë botës, duke organizuar diskutime, ngjarje kulturore, forume e tjera.  Është në këtë frymë që këtë të djelë, Shoqata e Studentëve Shqiptarë të Kolegjit të Harvardit do të zhvillojë diskutimin via platformës “webinar” mbi çeshtjen çame – 77 vjetë mohim. Të interesuarit që dëshirojnë të marrin pjesë ftohen të regjistrohen sipas informacionit më poshtë në njoftimin e bashkangjitur.

Historiani, filozofi, poeti dhe novelist Xhorxh Santayana i cili ka studiuar pikërisht në Kolegjin Harvard – ku edhe po organizohet diskutimi për masakrën e Çamërisë — ka një thenje që i atribohet atij në lidhje me nevojën për tu përballur me krimet e historisë: “Ata të cilët nuk kujtojnë të kaluarën, janë të dënuar që ta përsërisin atë”.   Historia e Kombit shqiptar është plot masakra nga të fqinjtë kundër shqiptarëve dhe nga shqiptari kundër shqiptarit. Mjafton të kujtojmë 50-vjet krimet e komunizmit në Shqipëri dhe anë e mbanë trojeve shqiptare. Historia njeh – por për të cilat nuk flitet aq sa duhet — masakrën e Çamërisë, atë të Tivarit dhe masakrat e shumta otomane, serbe e malazeze kundër shqiptarëve gjatë shekujve, përfshir edhe krimet kundër njerëzimit të forcave terroriste të Serbisë kundër shqiptarëve në Kosovë gjatë luftës së fundit atje, me qëllim të spastrimit etnik.

Ata që më njohin e dinë se unë (megjithëse nuk jam vetëm) kam humbur shpresën në këtë klasë politike shqiptare të 30-viteve të kaluara se ata do të sjellin ndryshimin – se ata pas pothuaj 50-vjet robërie komuniste do të sjellin lirinë, demokracinë dhe të drejtat e njeriut për të gjithë dhe pa dallim, se ata do ishin udhëheqësit shqiptarë post-komunistë që më në fund – të çliruar nga ideologjia komuniste – do të përballoheshin me të kaluarën e vështirë me krimet dhe me masakrat e kryera kundër shqiptarëve anë e mbanë trojeve historike shqiptare. Ishte një shprersë e kotë! Shpresa ime dhe e shumë të tjerëve mbetet brezi i ri i shqiptarëve  brenda dhe jashtë trojeve, por sidomos shspresoj në të rinjët shqiptarë që po edukohen në Perëndim, siç janë studentët që po organizojnë këtë të dielë diskutimin, në nivel akademik në një institucion të lartë arsimor amerikan, siç është Harvard College, mbi çështjen e Çamërisë, të cilën ata e përmbledhin duke dhenë një historik të shkurtër të kësaj tragjedie:

“Çështja Çame: Pushtimi Grek i Çamërisë 1912-1913 i la Shqiptarët Çamë jashtë kufijve të vendit të tyre të lindjes. Nga 1913 e tutje, popullsia Çame Shqiptare ra në mënyrë të dukshme për shkak të persekutimit, dëbimit të detyruar dhe spastrimit etnik. Shtytja e fundit ishte në 1944-1945 kur nisi një fushatë brutale nga forcat greke kundër popullsisë shqiptare çame autoktone. Forcat paraushtarake greke

kryen një numër mizorish në shkallë të plotë, përfshirë masakra ndaj burrave, grave dhe madje edhe foshnjave. Ndërsa bota mbylli sytë ndaj kësaj masakre, rreth 25,000 refugjatë çamë kaluan kufirin në Shqipëri dhe mbi 2,000 Çamë u vranë.  Sot, Çamët formojnë një komunitet prej të paktën 250,000 banorësh në Shqipëri, 100,000 në Turqi dhe 70,000 në Shtetet e Bashkuara. Parlamenti i Shqipërisë shpalli 27 Qershorin si Ditën e Gjenocidit Grek Shovinist kundër Shqiptarëve të Çamërisë. Ndërsa, 77 vjet më vonë, Greqia ende mohon ekzistencën e çeshtjes çame dhe madje mohon edhe ekzistencën e një pakice shqiptare në Greqi”, thuhet në njoftimin për media të Shoqatës së Studentëve Shqiptarë pranë Kolegjit Harvard.

Prezantuesit kryesor të çeshtjes Çame në këtë diskutim janë Dr. Isa Blumi, Porfesor i Asociuar i Studimeve turke dhe Lindjes së Mesme në Universitetin e Stokhomit, i cili do të flasë për rrënjët historike të ngjarjeve që çuan në okupimin e Çamërisë dhe në pushtimin përfundimtar nga forcat greke, gjë që çoi në aneksimin e imponuar ndërkombëtarisht të asaj krahine duke e ndarë njëherë e mirë nga  territoret e tjera shqiptare. Profesor Isa Blumi do të flasë gjithashtu edhe për mekanizmat ndërkombëtare që kanë lehtësuar ndarjen e ish-territoreve otomane, bazuar në kritere që çuan në shpopullimin e Çamërisë nga shqiptarët autoktonë.

Ndërsa folësja tjetër në ketë diskutim, Dr. Rudina Jasini, aviokate due studiese e specializuar në të drejtën penale ndërkombëtare dhe në fushën e të drejtave të njeriut në Univresitetin e Oksfordit do të ofrojë për pjesëmarrësit një përspektivë të thellë të sfidave ligjore dhe politike të çeshtjes Çame si dhe mënyrat due rrugët ligjore dhe forumet ndërkombëtare ku mund të diskutohet çeshtja Çame.

Një nga tiparet më karakteristike të përballimit me të kaluarën historike dhe zbulimit të së vërtetës është dëshira për të njohur atë histori dhe për të vendosur për të kërkuar drejtësi me ligj për grupet e dëmtuara dhe të shtypura, historikisht. Shumë aspekte të historisë së Çamëve Shqiptarë janë shumë pak të njohura, ose të keq-interpretuara, falë një numri të madh masash dhe dekretesh të miratuara nga qeveritë dhe autoritetet greke gjatë dekadave.

Përshëndes Shoqatën e Studentëve Shqiptarë të Kolegjit Harvard për nismën e tyre fisnike dhe uroj që ky diskutim të jetë një kontribut i vyer drejtë vendosjes së drejtësisë dhe të zbulimit të vërtetës historike dhe vuajtjeve të shqiptarëve çamë.   Është vërtetë një freski shpirtërore, morale dhe patriotike kur sheh një grup studentësh shqiptarë të edukuar në Perendim — e sidomos këtu në Shtetet e Bashkuara — të interesuar për të trajtuar ngjarje të rënda nga historia e hidhur e Shqiptarëve, siç është çeshtja Çame.  Seminare të tilla në nivel akademik, jo vetëm që kontribojnë në zbulimin e së vërtetës historike mbi çeshtjen Çame, por ndihmojnë, njëkohësisht, edhe në ndërtimin e urave të pajtimit midis dy vendeve dhe dy popujve, duke forcuar kështu paqën dhe sigurinë në rajonin ballkanik dhe në Evropë.