MARIE SHLLAKU – SHKODRANIA E DASHURUAR NË KOSOVËN

TI KUJTOJMË ATDHETARËT TANË:

Nga Prof. Dr. Sabile Keçmezi-Basha

Vend të rëndësishëm, nё Lëvizjen Ilegale Patriotike tё Kosovës zë shkodrania Marie Shllaku. Ajo u lind me 22 tetor 1922, nga babai Mark Simon Shllaku dhe e ëma Dile Shllaku.  Ishte studente e filozofisë nё Universitetin e Romёs. Ishte e pamartuar. Një kohë punoi ndihmëse në Çelen e Fishtës mandej ishte sekretaresh e Iliaz Agushit dhe Xhafer Devës. Ndërsa sipas deklaratave të dhëna në hetuesi, aji kishte deklaruar se “Jam shqiptare, me nënshtetësi shqiptare, e pa martuar, studente e filozofisë, flasë e shkruaj shqip, latinisht, italisht, frëngjisht, gjermanisht, greqishten e vjetër dhe nga pak serbisht”. Maria ishte njëra ndër ato femra e cila me njё guxim tё rrallё doli nё male krah pёr krah me burrat pёr ta ndalur copëtimin e Shqipёrisё etnike.

Njё kohё ajo ishte bashkëpunëtore e ngushtë e prof. Ymer Berishёs. Qysh në fillim kur u detyrua të kaloi në ilegalitet, iu bashkëngjit grupit të Ukë Sadikut dhe Ndue Përlleshit. S’bashku me profesorin Ymer Berisha mori pjesë në themelimin e organizatës politike-patriotike “Besa kombëtare” në Dobërdol. Përndryshe në Kuvendin e Dobërdolit, ajo kishte mbajtur proces-verbalin e tubimit. Ishte e dashuruar nё Shqipërinë etnike, andaj edhe tёrё punën dhe veprimtarin patriotike ia kishte kushtua asaj, sa qё nё fund edhe u flijua pёr tё. Kosovёn e deshi me shpirt, punoi pёr Kosovёn, doli nё male tё Kosovёs,  mori pjesё nё shumё aksione luftarake kundër okupuesit në Kosovë. Nё betejёn e Siçevёs, mё 12 shtator 1945 u plagos rënd, por edhe nё atё gjendje ajo nuk ishte dorëzua.

Edhe pse e plagosur rëndë, qëndronte stoike dhe me të gjitha ato plagë arriti që të çante rrethimin. Ishte strehuar strehuar në një shtëpi të fshatit. Ku më vonë u zbulua nga bashkëpunëtorët e OZN-es. Pas arrestimit të Maries filloi edhe një etapë e re e jetës së saj me plotë ankth dhe vuajtje të rënda. Ajo në fillim nuk kishte pranua asgjë, nuk iu përgjigjët asnjë pyetjeje që i bënin hetuesit. Ata ishin shumë të pakënaqur, nga ajo kërkonin më tepër, kërkonin që të dinin për rrjetin e ilegales, kërkonin luftëtarët, bashkëpunëtorët, jatakët e tyre e shumëçka tjetër. Ndaj asaj përdorën metoda të rënda torturuese nga ato më të ndryshmet e shkuan aq larg sa edhe i premtuan se poqese flet atë do e lirojnë. Marie Shllaku edhe pas të gjitha këtyre premtimeve, kishte heshtur, asnjë fjalë nuk kishte nxjerr nga goja.

Për të nxjerr diç nga kjo vajzë 23 vjeçare, kishin kurdisur një kurth makabre, gjëja se do të “Sulmohet” burgu ku gjendej ajo. Sulmin gjëja se do ta organizonin “Ballistët” dhe ate do e lirojnë nga duart e oficerëve të OZN-së dhe llogaritnin se me këtë akt tek Maria do të fitohet besimi dhe sigurisht, më vonë ajo edhe do të flasë dhe ata do të mësojnë çdo gjë që iu interesonte me të madhe. Nuk kishte kaluar shumë kohë dhe plani i planifikuar u realizua. U realizua ngase ata nuk kishin kohë për të humbur se ilegalja shqiptare ishte aq aktive në terren dhe frikoheshin se verrlet do iu rrëmbenin Marien. Nga organet e ndjekjes u siguruan “ballistët”. OZN-ashtët e UDB-ashët vunë plisa në koka dhe “thyen” burgun. E “liruan” Marie Shllakun, trimen shkodrane, më vonë e vendosën në një banesë të “sigurt”, me një “ballist” edhe më të “sigurt”. Nga dokumentacioni shihej se megjithatë Maria tërë kësaj çka kishte ndodhur, nuk i besonte. Në fillim çdo gjë mori me rezervë, por më vonë me kujdesin e shtuar të “ballistit” disi filloi të mendonte ndryshe. Vajza trime që kishte marrë pjesë në shumë luftëra, iu duket e pamundur që një shqiptar, siç ishte nikoqiri i saj ta tradhtonte. E ai “nikoqiri” ishte një bashkëpunëtor i OZN-es famëkeqe, që kishte bërë shumë për Jugosllavin komuniste. Kapiteni “Nisin” siç e quanin me emrin konspirativ, nuk ishte askush tjetër por vetë – N. K, e që e quante veten shqiptar. Andaj u angazhua që sa më tepër të marrë informata nga Maria. Edhe pse e “çliruar” nga burgu, edhe pse “ballisti” paraqitej një shqiptar i devotshëm, ajo me shumë vështirësi lëshohej në ndonjë bisedë më të thellë. Marie Shllaku nga një vajzë finoke e urtë e e sjellshme, në këtë banesë ishte shndërruar në një ujkonjë të heshtur, dhe asesi të hapte gojën për të folur për bashkëpunëtorët e saj. Nikoqiri, me kohë filloi të humbte durimin, por punëdhënësit i thoshin se qëllimi arsyeton mjetin dhe e kthenin përsëri te Maria, për të vazhduar lojën  e mirësjelljes dhe të patriotit. Maria foli, më në fund foli kur “ballisti” i tregoi se së shpejti kishte marrë urdhër për ta përcjell për në mal. Por, gjithsesi ai duhet ditur kujt ti drejtohej dhe ku do të jetë më e sigurt. Në atë moment diçka tek vajza ndryshoi. Ajo kërkoi letër e laps për të shkruar, dhe e porosit nikoqirin se kujt duhet ti drejtohej. Si shenjë njohjeje dhe besimi ajo nikoqirit i ep medaljonin e vet që e mbante rreth qafe. Marie Shllaku mbante lidhje me Atë Bernard Llupin, fratin nga Peja. Andaj për kapitenin e ri të OZN-së filloi një rol i ri, një rol prej korrieri, që do të bartte letra nga Maria për ke frati dhe anasjelltas. Mirëpo, letra e parë e Maries kishte ngelur pa përgjigje, por letra e dytë do të sjellë rezultate shumë më të mira. Frati në letrën që i dërgon, e këshillon Marien që të sillet në bazë të këshillave që i epte “ballisti” ngase ai, kapiteni i OZN-ës kishte arritur ta bindte edhe fratin se ishte atdhetar.. Frati asgjë më tepër nuk shkruante në letrën- porosi. Mirëpo edhe kjo mjaftoi që të zbulohet rrjeti më i gjerë i njerëzve që ishin të këqyrë në Lëvizjen e NDSH-es. Marie Shllaku me vonesë e zbuloi tradhtinë e madhe që iu kishte bërë, por edhe pas kësaj ajo nuk u pendua për punën dhe aktivitetin që kishte bërë. Pas letrës që i kishte dërgua fratit dhe pas letrës së dytë dhe përgjigjes që i dha frati, atë e kthyen në burgun e Prizrenit, duke e malltretuar e rrahur edhe më shumë. Ajo më vonë u morë në pyetje shtatë herë, duke filluar nga 19 dhjetori 1945 e deri më 20 maj 1946. Gjatë procesit të hetimeve, në seancën e parë e mori në pyetje N. K. alias kapiteni Nisin dhe M. N. Ndërsa në procesverbalet e hetimeve të datave 1 janar 1946, 20 dhe 29 janar dhe me 8 maj 1946 në pyetje e kishte marr Misha Popoviqi.

Aktgjykimi i Marie Shllakut

Në aktgjykimin e Marie Shllakut, thuhej se ajo akuzohej: 1. Se Marie Shllaku ishte sekretaresh e Ministrit të Punëve të Brendshme Iliaz Agushit. Ajo edhe pse pas vitit 1945 kishte ikur Xhafer Deva, ajo kishte mbetur në Kosovë për të punuar kundër sistemit të ri shoqëror 2. Ajo s’bashku me disa fshatar, i kishte organizuar ata dhe kishte dal në male për të luftuar kundër partizanëve dhe kundër sistemit të ri duke penguar UNÇ-në të ndërtojë pushtetin popullor. 3. Gjatë vitit 1944, duke shfrytëzuar njohësit e mëhershme me bandat balliste, ajo bëri lidhjen e ndërsjellë të tyre me Ismail Goranin dhe Ukë Sadikun të cilët pastaj sulmuan Gjilanin, Ferizajn dhe vende të tjera. 4. Në fillim të vitit 1945, pasi doli në mal ajo propagandoi që shqiptarët nuk duhet ti përgjigjen thirrjes për të shkuar në Armatën Jugosllave, por të dalin në mal për të zhvilluar luftë kundër partizanëve. 5. Se në janar 1945, mori pjesë në Kuvendin e Drenicës, s’bashku me prijësit e tjerë siç ishin: Ymer Berisha, Mehmet Gradica, Ahmet Shala, Ukë Sadiku, Shaban Polluzha, Met Dina etj, ku u vendos të sulmohen njësit e UNÇ-së në Drenicë dhe çdo kund tjetër. 6. Se me të mbaruar lufta e Drenicës, e deri sa u burgos, në vjeshtë të vitit 1945, ajo vazhdoi të jetoj në mal duke i nxitur luftëtarët e rezistencës antikomuniste, mori pjesë në shumë kuvende, ku u morën qëndrime për të vazhduar rezistencën me armë, e bindte popullin që të dilte në male, tu bashkohej luftëtarëve të Shqipërisë Etnike. 7. Se mori pjesë në Kuvendin e Dobërdolit    në gusht të vitit 1945, ku u vendos që Ymer Berisha të jetë udhëheqës politik, Ukë Sadiku udhëheqës ushtarak i gjithë luftëtarëve të rezistencës në Kosovë. 8. Se mbajti lidhje të vazhdueshme dhe të pandërprera me prof. Ymer Berishën dhe me prijës të tjerë të rezistencës. 9. Se mori pjesë në betejat kundër Njësive Ushtarake Jugosllave dy herë me radhë, ndërsa në luftën e Siçevës, u vranë mase 11 oficer dhe ushtar të APJ-së ( ku edhe e akuzuara u plagos). 10. Se mbajti lidhje të vazhdueshme me Fratin e Pejës Atë Bernard Llupin, nga ai mori të holla, letra dhe porosi të tjera. 11. Se Marie Shllaku edhe pse e plagosur ajo kujdeset  për grupet ilegale shqiptare, mbante lidhje me ta, dhe u kujdeske për tërheqjen e tyre jashtë kufijve të vendit, duke bërë krime që sanksionoheshin me nenin 3 pika 7 dhe 12 të ndëshkueshme sipas nenit 4 alineja 1 të Ligjit mbi vepra penale kundër popullit dhe shtetit.

Nga e tërë kjo që u tha më lart, prokurori Ali Shukrija kërkoi që kjo e re 23 vjeçare të dënohej me dënimin më të rëndë: Me vdekje- pushkatim. Në këtë proces u shqiptuan dënime drakoniane: 4 vet u dënuan me pushkatim: Marie Shllaku, At Bernard Llupi, Kolë Parubi dhe Gjergj Martini, të cilët me 24 nëntor u ekzekutuan nga eskadroni i vdekjes jugosllave, në Prizrenin e bukur, ndërsa të tjerët u dënuan prej 1- 12 vjet burg. Është e vërtet se ajo jetoi pak, por pak kush e jetoi jetën aq intensivisht e trimërisht si ajo. Jeta dhe vepra e saj u vunë pa luhatje në shërbim të atdheut dhe të lirisë dhe kështu me sakrificën e vet, mbajti gjallë në shpirtin e kombit dëshirat e shpresat liridashëse deri në fitore.