LUIGJ ÇEKAJ DHE LIBRI I TIJ I DHIMBJES

“Unë vij nga Shkodra” (Në 1-vjetorin e kalimit të tij në amshim)

Nga Frank Shkreli

Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë (SHSHSHA) organizoi takim letrar për veprën e Poetit dhe shkrimtarir Luigj Çekaj, (Postmortem), me rastin e 1-vjetorit të kalimit të tij në amshim. Takimi u mbajt me 9 Janar, 2022, në Qëndrën Nënë Tereza, pranë Kishës Katolike Shqiptare, “Zoja e Shkodrës”, në Hartsdale të Nju Jorkut. Sipas Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, takimi në kujtim të ndjerit Luigj Çekaj, mbahet në kuadër të nismës së Shoqatës për, siç thuhet, “dinamizimin e veprimtarive me qëllim të afirmimit të vlerave letrare të shkrimtarëve shqiptarë që punojnë dhe krijojnë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.”  Ndër folësit, në këtë takim, i ftuar nga (SHSHSHA) të fliste për vlerat personale dhe artistike të poetit/shkrimtarit Luigj Çekaj, ishte edhe autori i këtij shkrimi — bashkvendas i tij me origjinë nga Shkreli i Malësisë së Madhe — i cili, e kujtoi poetin me këto fjalë:

Përshëndetjet e rastit…

Ishte, pikërisht, në këtë ditë të 9 Janarit, 2021, në këtë kishë, “Zoja e Shkodrës”, ku u celebrua mesha për shpirt të dashurit tonë, kolegut dhe mikut të shumë shqiptarëve që e kanë njohur atë gjatë viteve e dekadave — të ndjerit poet e shkrimtar, Luigj Çekaj.  Me të ardhur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në fillim të 1990-ave, Luigj Çekaj, si edhe shumë shqiptarë të tjerë para dhe pas tij, ishte i lidhur me këtë qëndër, me këtë kishë, jo vetëm si antar dhe besimtar që frekventonte cermonitë fetare, por edhe si shkrimtar e poet dhe për disa vite si redaktor i organit të Lidhjes Katolike Shqiptaro- Amerikane, revistës “Jeta Katolike Shqiptare”.  Me këtë rast, me mall kujtoj fillimet e mia gazetareske me këtë revistë, në kohën e Mons. Dr. Zef Oroshit, në fillim të 1970-ave.  Duket se, pjesën më të madhe të veprimtarisë së saj, revista e “Jeta Katolike Shqiptare”, është drejtuar nga përfaqsues të fisit të Shkrelit, përfshir Mark Koliqi Shkreli, i cili për një kohë të gjatë tashti vazhdon si kryeredaktor i saj.

Para do kohe kam shkruar një artikull të gjatë për Luigj Çekaj, kështuqë nuk dëshiroj të zgjatem – duke mos dashur të testoj as durimin tuaj — jo se nuk e meriton Luigj Çekaj — por dua që edhe të tjerët të kenë mundësi të flasin për Luigjin, sidomos për vlerat poetike të tij, një fushë në të cilën unë jam i mangët.

Luigj Çekaj me origjinë ishte nga Shkreli i Malësisë së Madhe të mbi-Shkodrës nga fshati Bzhetë, nga rrjedhë edhe familja ime. “Në Shkrel, te shtëpia e prindërve të mi”, është një ndër poezitë e Luigjit, dedikuar vendlindjes. Atje ku, “Te muri, në vend të lahutës, bimë vjerrëse varen. Atje ku piqej buka, tani zogu ndjen uri.”

Kur Luigji ka qenë në moshën 3 vjeçare, në vitin 1953, babai i tij Kolë Çekaj, për t’i shpëtuar dënimit të sigurt me vdekje nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, ishte arratisur në Jugosllavi, ku ka qëndruar për disa vite.  Për një kohë, edhe në shtëpinë e familjes time në fshatin Amull. Me Luigjin ishim moshatar.  Më kujtohet kur babai i Luigjit, Kolë Gjoka, në shtëpinë tonë më përkëdhelte duke shprehur mallin për djalin e tij Luigjin, ndërsa më thoshte “e kam lenë një djal sa ti në Shqipëri, e më ka marrë malli shumë për të”.  Sidoqoftë, i ati i Luigjit, eventualisht, vendoset në Amerikë, ndërsa Luigj i vogël, në moshën 2-3 vjeçare njolloset nga regjimi komunist shqiptar me etiketimin absurd të një të prekuri politik. Vet Luigji, me nënën dhe motrën do të jetonin nën tmerin e persekutimit, burgosjes dhe diskriminimit nga diktatura komuniste.

Luigji, gjithmonë e ka pasur pasion letersinë, por mundësia për të botuar ju dha vetëm pas shembjes së Murit të Berlinit.  Fillimisht, (1991-1993) ai ka kontribuar si redaktor i poezisë në gazetën e pavaruar “Besa” në Shkodër. Pastaj, ai si shumë të tjerë, do të vinte këtu në Nju Jork si emigrant politik, duke realizuar, “Endërrën që u zgjat sa jeta…nga Shqipëria në Amerikë më kishte zgjatur rrugëtimi rreth 40 vjet, pa ndërprerje…”, ka shkruar Luigji në librin e tij, ‘Unë vij nga Shkodra’, atje, “ku kam provuar thikën e luftës së klasave”, në brinjë.

Vendoset në Bronx të Nju Jorkut, ku duke filluar nga 1994 gjëndet pranë dhe bashkpunon me mediat e diasporës, ndërsa ishte i angazhuar edhe me punë të tjera për të mbajtur gjallë familjen. Më vonë i bashkohet revistës, “Jeta Katolike”, organ i Kishës Katolike Shqiptare, “Zoja e Shkodrës” në Hartsdale, Nju Jork.

Përveç këtij aktiviteti Luigji ka botuar disa vepra me poezi, por edhe librin me prozë, “Unë vij nga Shkodra”, nga ku ka përmbledhur mbresat dhe kujtimet e tij nga jeta dhe takimet e shumta në Shqipëri dhe Amerikë — përfshir një numër personalitetesh si Dom Pjetër Popaj, Dr. Rexhep Krasniqi, Profesor Peter Prifti, Dr Agim Lekën, Z. Tonin Mirakaj, e të tjerë shqiptaro-amerikanë të rëndomtë që kishte takuar në jetën e përditëshme.

Titulli i librit, “Unë vij nga Shkodra”, mund të përcjell idenë se është një vepër kushtuar vet autorit, por në të vërtetë është një libër, kryesisht, për të tjerët, kushtuar personave dhe personaliteteve me të cilët është takuar gjatë jetës së tij, ose me të cilët kishte punuar, përpara dhe pas shpërnguljes së tij në Amerikë. Ndonëse jetoi në Amerikë për tre dekada dhe megjithëse u largua nga Shkodra, “I pezmatuar”, sipas fjalëve të tij — Luigji nuk harroi kurrë se nga vinte.

Thuhej dikur për Luigj Gurakuqin se, “Ku ish Luigji, ish përfaqësue Shkodra”.  Edhe për Luigjin tonë mund të thuhet se ku ishte Luigj Çekaj, ai aty përfaqësonte dhe mbronte Shkodrën. Megjithë vuajtjet e tija dhe të familjes, ai ishte krenar për Shkodrën dhe për Shqipërinë, atje ku kishte kujtimet e tija.

“Shqipëri, asgjë në botë veç nënës,

Nuk kam dashur më shumë se ty.”, shprehet ai.

Vërtetë, i tillë ishte poeti e shkrimtari Luigj Çekaj, kurrë nuk nuk e humbi dashurinë për Shqipërinë — nuk ankohej për vuajtjet dhe kalvarin e gjatë nëpër të cilin kishte kaluar ai dhe familja e tij nën regjimin diktatorial të Enver Hoxhës. As nuk qahej për ndonjë dhembje shpirtërore ose shëndetësore, as për sëmundjen që më në fund i mori jetën para kohe, në moshën 70-vjeçare, në Nju Jork.

Në Nju Jork, Luigj Çekaj është shquar dhe vlerësuar nga komuniteti shqiptaro-amerikan në përgjithësi, por në veçanti, nga komuniteti i intelektualëve shqiptaro-amerikanë, si një kontribues i vyer ndaj kulturës shqiptare këtu në Amerikë dhe më gjerë.

Luigj Çekaj simpatizohej nga të gjithë, pa dallim, me të cilët ai vinte në kontakt: respektohej për sjelljet e tija prej një zotërije të vërtetë, për fisnikërinë e natyrës së tij prej malësori, si dhe për njerëzinë dhe çiltërinë e përzemërt, duke bërë shumë miq këtu në Shtetet e Bashkuara, shqiptaro-amerikanë nga të gjitha trojet shqiptare, por edhe të tjerë.

Vini re folësit sot këtu, të renditur në programin e kujtesës për Luigj Çekajn, por edhe pjesëmarrësit në sallë — përfaqsues nga të gjitha trojet shqiptare, duke filluar nga Presheva,  Kosova, Malësia e Madhe e deri në Vlorë.

Luigji ishte në harmoni të plotë me të gjithë, pa dallim krahine, feje, ose profesioni. Prandaj edhe respektohej dhe nderohej nga të gjithë, sepse ashtu i trajtonte të gjithë: me respektin dhe me nderimin që meritonin njerëzit me të cilët punonte e bashkpunonte. Veti të rralla këto, por jo të pa dëgjuara për bashkvendas tanë, të atyre anëve.

Luigji fliste dhe shkruante për të tjerët.  Shkrimet e tija dallohen për dashurinë dhe për respektin e tij për njeriun, për të tjerët, por edhe në shenjë mirënjohjeje, për ata që e kishin ndihmuar, sidomos, në fillim kur, si të gjithë ne, edhe ai ishte përballur me vështirsitë e adaptimit në këtë vend.

Me prozë dhe me poezi dedikuar të tjerëve, ai i ngritë shqiptarët por edhe të tjerët, që ai ka takua gjatë jetës, sidomos ata që ka njohur dhe me të cilët është takuar këtu në Shtetet e Bashkuara, qoftë edhe për një kohë të shkurtër, por që kanë lenë mbresa të forta njerëzore dhe atdhetare tek poeti Çekaj.

Duke lexuar librin, “Unë vij nga Shkodra”, të Luigj Çekaj, njeriu pyet veten, sa shumë shokë paska pasur.  Fjala e urtë, “Trimi i mirë me shumë shokë”, i përshtatet shumë Luigjit.

Lajmi, një vit më parë, se Luigji ishte ndarë prej nesh, përgjithmonë, erdhi në kulmin e përhapjes së mjeruar të COVID-19.  Mungesën e tij nuk e ndjejmë hiç më pak sot se një vit më parë. Shkuarja e parakohëshme në amshim e poetit dhe shkrimtarit, Luigj Çekaj, mjeroi familjen e vet në radhë të parë, të afërmit e tij, por varfëroi edhe shumë dashamirës të letërsisë dhe kulturës shqiptare.

Komuniteti shqiptaro-amerikan në Nju Jork ka humbur një aktivist dhe mbështetës të papritueshëm, ndërkohë që bota e jonë shqiptare këtu në Amerikë, mbeti pa një organizator dhe frymëzues aktivitetesh, në favor të lartësimit të gjuhës dhe kulturës kombëtare në këtë vend të bekuar, ku të gjithë gjetëm strehim dhe mundësi për të ushtruar dhe zhvilluar talentet tona që na ka falë Perëndia.

Me jetën plot vuajtje të rënda dhe me veprat e tija të vlerësuara nga intelektualët e dalluar shqiptaro-amerikanë me të cilët bashkëpunoi ngusht pas vendosjes së tij në Amerikë, Luigj Çekaj si njeri, si poet e shkrimtar, nderoi veten dhe familjen e tij të ngushtë, fisin e origjinës dhe më gjerë.  Shkodra dhe Shkreli janë krenarë me ‘të, ndërsa komuniteti shqiptaro-amerikan është përgjithmonë mirënjohës për kontributin e tij të vyer që ka dhënë për vitet sa jetoi dhe punoi në gjirin e komunitetit tonë këtu në Shtetet e Bashkuara.

Me jetën dhe veprimarinë e Luigjit, është krenare, sidomos, familja e ngushtë e Luigjit, bashkshortja Violeta dhe fëmijt e tyre, ashtu si edhe rrethi më i gjerë familjar. Por, jemi krenarë edhe ne që kemi pasur fatin ta njohim, sado pak, Luigjin dhe familjen.  Jemi krenarë për të — se megjithë travajët, mundimet dhe sakrificat e tija edhe të familjes së tij nën regjimin diktatorial çnjerëzor komunist të Enver Hoxhës, Luigj Çekaj nuk humbi asnjëherë dashurinë për Shkodrën dhe Shkrelin, as nuk ndërpreu kurrë veprimtarinë e tij për forcimin dhe lartësimin e vlerave të vërteta të malësorit, të shqiptarit dhe të Atdheut –Shqipëri!

Me ndiesi miqësije vëllazërore për të dhe familjen e tij, në këtë 1-vjetor të ndarjes së tij prej nesh — Luigji pastë dritë në amshim! Familjes së ngushtë dhe më të gjerë, dashamirësve, miqëve dhe kolegëve të tij të shumtë u dhashtë Zoti forcë.  I përjetëshëm qoftë kujtimi i tij.