KRIJUESIT, KUR SHKOJNË NË PËRJETËSI, KANË VETËM DITËLINDJE

Nga Prend BUZHALA

Remzi Limani (1 prill 1955- 15 mars 2024) sot do t’i mbushte 69 vjet. Ai shkoi në amshim po këtë muaj. Ta përkujtosh shkrimtarin në ditëlindjen e tij, është shenjë e dëftimit të përjetësisë së veprës së tij. Tregojmë se trashëgimia e tij krijuese e letrare janë të përjetshme. Vepra e një shkrimtari nuk është e kufizuar në kohën e jetës së tyre fizike, por vazhdon të jetë e gjallë dhe e rëndësishme. Duke reflektuar mbi kontributin e tj, ne shprehim respektin tonë për talentin, pasionin dhe dhurimin e tij për letërsinë, duke e bërë të qartë se a do të jenë gjithmonë në kujtesën e këtij mesi.

1.

Në ditëlindjen e tij ne kujtojmë pasurinë artistike: shkrimtarët kanë vetëm ditëlindje. Fjala është mjeti më fuqishëm që i është dhënë njeriut për të shprehur ndjenjat dhe mendimet e tij.

Një shkrimtar është një dritare në shpirtin e botës, na ndriçon dhe na e bën të mundshme ta shohim botën përmes syve të tij. Trashëgimia e një krijuesi, është shenjë se ai ka fuqinë të krijojë vepra që qëndrojnë përtej kohës: fjala e shkruar është një portë që hapet drejt botës së brendshme; një krijues  është udhëheqës i mendjes, që na udhëzon në udhën e imagjinatës dhe mendimeve të thella, na çon në një rrugëtim të thellë të kuptimit dhe reflektimit.

Ai ishte piktor, por edhe shkrimtar, poet, prozator e eseist.

Çfarë portreti mahnitës dhe pasuri arti!

Të jesh piktor, shkrimtar, poet, prozator dhe eseist është një dhunti e rrallë dhe e shkëlqyer, i cili ka shtrirë ndikimin e tij në shumë fusha të artit dhe letërsisë. Duke u përfshirë në mënyra të ndryshme të shprehjes, ai ka shkëlqyer në shprehjen e ndjenjave dhe mendimeve të tij nëpërmjet pikturës, poezisë, prozës dhe eseistikës. Kemi përpara një pamje të gjerë të talentit dhe pasionit të tij kreativ, duke treguar se ai ka pasur një qëllim të qartë për ta shprehur botën rreth tij në mënyra të shumta.

Ky ndërveprim i arteve, sugjeron një pikësynim për të qëmtuar dhe për ta shprehur vetveten nëpërmjet formave të ndryshme artistike. Në këtë rast, artet ndërveprojnë nëpërmjet shprehjes së ndjenjave, mendimeve dhe përvojave nëpërmjet pikturës, poezisë, prozës dhe eseistikës. Dhe po ky ndërveprim i artit dhe letërsisë ka një fuqi të jashtëzakonshme për të shpërfaqur e shqiptuar ndjesi e reflektime për jetën dhe për të ndikuar në perceptimet e lexuesve dhe shikuesve. Piktori shpreh ide dhe emocione përmes vizionit vizual, ndërsa shkrimtari përdor fjalët për të komunikuar të njëjtat ide dhe emocione në një mënyrë tjetër.

Së këndejmi, thuhet se shkrimtari është një artist që pikturon me fjalë, “duke krijuar imazhe të pashoqe në mendjen tonë.”  Fjalët e shkrimtarit krijojnë pamje dhe ngjyra të reja në mendjen tonë.

Duke u krahasuar shkrimtari me një piktor, theksohet prirja e shkrimtarit për të krijuar imazhe dhe pamje të pashoqe në mendjen tonë përmes fjalëve të tij. Në të vërtetë, fjalët e shkrimtarit shpesh prodhojnë imazhe të ndryshme, ngjyrat dhe detajet që pikturojnë skena dhe ngjarje në mendjet tona.

Duke krijuar këtë ndjenjë të përjetshme dhe të ndeshjes me imagjinatën tonë, shkrimtari bën që vepra e tij të jetojë përtej fjalëve dhe të lërë një mbresë të thellë në lexuesin e tij. Përmes shkrimeve të tij, shkrimtari na lejon ta shohim botën në mënyra të pazakonshme dhe frymëzuese.

Poeti është një magjistar i fjalëve, i cili krijon magjinë e figurave dhe metaforave, kurse piktori e përshkruan botën me ngjyra; poeti e këndon atë me fjalë; piktori dhe poeti janë dy këndvështrime të ndryshme të të njëjtës botë; piktori e shikon atë me sy, ndërsa poeti me shpirt.

Piktori dhe poeti i japin realitetit një dimension të thellë emocional. Dikush e thotë: “Piktori jep jetë, ndërsa poeti jep frymë.”

2.

(Intermexo: shumicën e librave të tij i kisha nga dora e vetë Remziut, me atë dorëshkrimin stilizues, fin, sa herë takoheshim te Pallati i Rinisë, në kafenetë ku takohen artistët. Dhe bisedonim për artin, për kohën, për krijimtarinë letrare. Dhuratë  kam romanet e tij “Regëtimë” dhe “Etja e lumit”, librat poetikë dhe eseistikë. Te libri që përgatita për shtyp “Rrëfime nga izolimi”, kisha edhe një prozë të tij që e përcolla me një koment:

Remzi LIMANI

LETËR NGA KARANTINA

(Besa – besë)

Natën e kaluar, nga tingëllimat e një shurdhësie të plotë, sikur më bëhej të dëgjoj zëra masiv nga turma e njerëzve të tubuar diku… Çudë, është kohë pandemie dhe të gjithë oraret e daljeve – hyrjeve kanë përfunduar. Rradakja ime nuk kishte ndonjë përkapje të duhur dëgjimore as psikologjike, sesi mund të mblidhen njerëzit në kohën e ndaluar?! Aq më tepër më bënte të frikohem nga ritmi i një kënge jo mirë të deshifruar. Kënga e turmës, që vinte diku nga barku i qytetit, më ngjante me një himn populist, që rëndom këndohej nëpër demonstrata apo ndeshje sportive. Të nesërmen, nga rrjetet sociale, kuptova se vërtet kishte pasur rrjedhë zërash nga njerëzit e organizuar, të cilët, këngën e kishin nxjerrë nëpër ballkonet e tyre, këngën e mirënjohur: BESA – BESË, këngë e preferuar për masat që bëjnë një lloj tifozërie apo përkrahjeje, mbase edhe nga mospajtimet e tyre me të sotmen misterioze, dalë nga menteshat e një lidhjeje të përbashkët ku asgjë nuk funksionon. Interesant, mes zërave të turmës, sikur më bëhej të dëgjoja zërin tënd ngjitur qiellit duke më thënë: dashuria e qëndrueshme është e vërteta e pranisë hyjnore në jetën e tonë.

Tani, realiteti përditor ecën krah nesh dhe pashmangshëm duhet të jemi pjesë e përshtatjeve dhe ndryshimeve të një procesi në lëvizje përreth nesh, sepse, realiteti nënkupton diçka që nuk varet prej nesh. Mirëpo, të vërtetën, e cila shfaqet sipas ndikime tona fizike në natyrë dhe të vërtetën psikike brenda nesh, duhet ta mbajmë nën kontroll dhe ta modifikojmë sipas të vërtetës së natyrshme, e cila kërkon përshtatshmëri dhe bashkëveprim fizik dhe psikik, që të ndjehemi rehat me vetveten tonë – pa i refuzuar kërkesat e natyrshme fiziologjike ku bënë pjesë edhe dashuria, si proces vendimtar në ndërtimin e mirëqenies tonë fizike dhe mendore. Për këtë, nganjëherë e shumë herë them me veti, në fakt i drejtohem gruas së dashur duke i thënë: je tepër e mirë për të qenë e vërtetë. Pra, mos e streho shkretëtirën e pafundësisë misterioze në shpirtin tënd. Kupto se nuk je vetëm dhe mund të bësh ndryshime. Ja pra, unë dëshmoj se, syri im të shikon nga distanca dhe në kanavacë paraqes shkëlqimin e gruas dhe pamjet reale në strukturën e kozmosit të bukurisë së femrës. Të gjitha këto kanë dimensionet e tua, të cilat nuk transmetohen në kuadrin e kohës, duke u shpërfaqur si fotografi latente, zor të kapshme, për t’i tërhequr nga përzierjet e momenteve të kujtesës sate dhe dashjeve tua gati të shlyera nga dimensionet e kohës dhe dëshirës për të qenë brenda kohës. Pra, kjo është arsyeja e paarsyeshme, pse ne qëndrojmë në distancë, pa e kuptuar ciklin e kohës në të njëjtën kohë, duke mos e ndjerë afër nesh bukurinë dhe frikën e dashurisë.

27.04.2020

KOMENTI

Shkrimi lexohet si një prozë poetike refleksive, e bukur, me mesazhe që kanë peshën e pamatshme të kohës që po e jetojmë! Përmasat e shkrimit i zënë përmasat e realitetit. Koronavirusi u shpall përbindësh botëror… “Kush lufton përbindëshin, duhet të kenë kujdes që, në këtë proces, ata luftëtarë të mos bëhen vetë përbindësha. Dhe kur shikoni gjatë në një humnerë, humnera gjithashtu shikon në ju.” (FRIEDRICH NIETZSCHE). Kurse Remzi Limani reflekton: ” Të gjitha këto kanë dimensionet e tua, të cilat nuk transmetohen në kuadrin e kohës, duke u shpërfaqur si fotografi latente, zor të kapshme, për t’i tërhequr nga përzierjet e momenteve të kujtesës sate dhe dashjeve tua gati të shlyera nga dimensionet e kohës dhe dëshirës për të qenë brenda kohës. Pra, kjo është arsyeja e paarsyeshme, pse ne qëndrojmë në distancë, pa e kuptuar ciklin e kohës në të njëjtën kohë, duke mos e ndjerë afër nesh bukurinë dhe frikën e dashurisë.”)

Disa herë ndodhte edhe t’i komentoja poezitë e tij në rrjetin social. Këtu po e vë një poezi me një koment, të nëntorit 2011:

KURTH

Sa herë që shtrohen mbrëmjet

Nata në kurth më zë frymën

Mbi zjarrin e kujtimeve digjem prajshëm

Tërë natën udhëtoj me këngët mortore

Mbi ëndrrat e kallura shtrihem

Kudo shpalosi gjokse kuçedrash mbi re

Dhe askund aromë dehurie

Askund ngrohtësia jote s`ndihej

Komenti:

Një imazh (mbi-poetik, surrealist) qe sugjeron vorbullën e shqetësimeve krijuese e te atyre njerëzore…deri te ndjesia e këndshme e erosit…

Kurth” është një metaforë për një gjendje të vështirë dhe sfiduese, e cila përfaqësohet nga nata. Nata, në këtë kontekst, është një kohë ku ndjehet më e vështirë për të gjithçka. Poezia përshkruan një gjendje ku personi ndjehet i kapur në kujtime të dhimbshme dhe të humbura, të cilat i shkaktojnë një zjarr brenda tij. Këto kujtime përjetohen si një ngarkesë e rëndë emocionale, e cila e mban personin e lidhur për të kaluarën dhe të gjitha pikat e dhimbshme të jetës.

Në poezinë “Kurth”, përjetimi i vetmisë përforcohet nga imazhet e shpalosura nëpër vargje. Përmendja e këngëve mortore dhe ëndrrave të kallura, shtron një atmosferë e mbylljes dhe mungesës së shpresës. Edhe në praninë e natës, nuk ka konsistencë të ngrohtësisë dhe lumturisë. Aromat e kujtimeve të dhimbshme janë të pranishme kudo, ndërsa ngrohtësia e dashurisë dhe pranisë së dikujt tjetër mungon.

Një interpretim i mundshëm i kësaj poezie është se ajo shpreh ndjenjën e humbjes, vetmisë dhe mungesën e kuptimit në një botë ku ndjehet i izoluar dhe i shkëputur. Çdo element i përshkruar në poezi kontribuon në përforcimin e kësaj gjendjeje emocionale të brendshme të personit.

“KURTH” mund të interpretohet si një shprehje metaforike për një situatë të mbylljes ose një ndjenjë e burgosjes emocionale. Ky titull përcakton temën kryesore të tekstit poetik dhe mund ta kuptojmë si një përjetim të brengosur, të mbyllur në vetvete, apo të ndarë prej tjetrit. Kurth mund të përfaqësojë një gjendje të kundërt me lirinë dhe hapësirën, një situatë ku personi ndjehet i kapur dhe i ndarë nga mundësitë dhe shanset e jetës. Në këtë kontekst, titulli “KURTH” shërben si një sintetizim   ndjenjës së përgjithshme që autorit i kujton gjendja ose përvoja… )

Në një libër timin, në ballinë, e kam vënë një pikturë të tij, kurse një portret të punuar për mua, nga i biri i tij artist, Urani, po ashtu e vendos shpesh nëpër librat e mi.

Ndërkaq, për të dy romanet, si dhe për poezinë e tij, kam bërë shkrime të veçanta…

(1 prill 2024)