Historia misterioze e Kanalit të Suezit dhe anija “Ever Given”

Historia nis kur Aleksandri i Madh mbërriti në 332 p.k me dëshirën të lidhte Detin e Kuq me Nilin përmes një rrjeti rrugësh ujore

Përgatiti Albert Z. ZHOLI

Në datën 30 mars 2021 anija e madhe me kontejnerë “Ever Given”që u bllokua para një jave në kanalin e Suezit është zhvendosur dhe la të lirë rrugën detare. Një lajm që lehtësoi botën. Një lajm që për një javë u bë sensacioni i ditës. Bota e biznesit ishte në ankth. Lëvizja e anijes ishte një përpjekje e gjatë që përfshiu varka tërheqëse dhe gërmuese për afro 6 ditë. Më në fund kanali, i cili kalon nëpër Egjipt, hoqi stresin e mbarë tregëtisë botërore për një nga rrugët më të ngarkuara tregtare. Tokëzimi i Ever Given – pjesë e flotës Evergreen – do të thoshte që anijeve të tjera iu duhej të ridrejtoheshin rreth Afrikës. “Ever Given” ishte bllokuar që nga e marta, në mënyrë diagonale, nëpër kanal, duke penguar plotësisht rrugën ujore me gjerësi afërsisht 300 metra, një nga më të ngarkuarat në botë. Kanali i Suezit, afërsisht 192 km i gjatë, dhe në të kalon rreth 12% e tregtisë ndërkombëtare detare dhe çdo ditë që ndalet, shkakton vonesa dhe kosto të konsiderueshme. Në total, gati 400 anije mbetën të bllokuara në skajet dhe qendrën e kanalit që lidh Detin e Kuq me Detin Mesdhe. Një rrugë alternative, ishte rreth Kepit të Shpresës së Mirë në skajin jugor të Afrikës,por që rruga mund të zgjasë dy javë më shumë. Bllokimi i anijes Ever Given në Kanalin e Suezit gjatë javës së kaluar ka prodhuar shumë lajme dhe ka mahnitur botën, por në 15 vitet e para të jetës së saj – midis 1869 dhe 1884 – tre mijë anije u vendosën në rrugën ujore që lidh Mesdheun me Azinë. Sipas përllogaritjeve anija e bllokuar në kanalin e Suezit mbajti rreth 9.6 miliardë Dollarë mallra çdo ditë. Lind pyetja: Kur filloi të ndërtohej ky kanal? Kush ishin ideatorët dhe sa kohë zgjati ndërtimi? Çfarë ka ndryshuar në vite?

Suezi në fillimet e tij

Në atë kohë, kanali ishte një pjesë e gjerësisë dhe thellësisë që është tani dhe nga anijet do të kërkohej të prisnin që të tjerët të kalonin në gjire të ndërtuara posaçërisht çdo rreth 10 kilometra. Një udhëtim tipik nga njëri skaj i kanalit në tjetrin ishte 40 orë, katër herë më shumë se sot.  Por anijet ishin më të ngadalta në vitin 1870 dhe nuk kishte aq shumë njerëz që porositnin mobilie dhe kafe me pako sa tani. Ata ishin gjithashtu shumë më të vegjël se “Ever Given”, i cili peshon 220 mijë ton dhe ka një gjatësi rreth 4000 metrash. Shikoni një hartë dhe është relativisht e lehtë të shihni logjikën që bënë planifikuesit francezë në koloninë e atëhershme të Egjiptit kur vendosën të gërmonin Kanalin e Suezit. Në pikën e tij më të afërt, gjatësia e Suezit është vetëm 121 kilometra midis Mesdheut dhe Detit të Kuq dhe është i mbushur me liqene që u përfshinë më vonë në të. Para Suezit, anijet duhet të bënin udhëtimin e rrezikshëm rreth Afrikës në mënyrë që të arrinin Azinë dhe tregjet e Lindjes së Largët. Nuk ishin francezët që erdhën për herë të parë me idenë. Kanalet ishin gërmuar për të lidhur liqenet në rajon që nga viti 1850 (Para Lindjes së Krishtit), madje lidhnin Detin e Kuq me Nilin përmes një rrjeti rrugësh ujore në kohën kur Aleksandri i Madh mbërriti në 332 (Para Lindjes së Krishtit). Kur Romakët mbërritën në Egjipt dy shekuj më vonë, ata kishin një përpjekje për të zgjatur kanalin, por, si në të kaluarën, ai kishte për qëllim të lehtësonte tregtinë dhe transportin midis Deltës së Nilit dhe Detit të Kuq, në vend se të lidhte Mesdheun me të dhe Oqeani Indian përtej. Çfarëdo që ishte ende në veprim në vitin 775 pas Krishtit u plotësua nga Kalifati Abasid. Megjithëse inxhinierët venecianë dhe më vonë francezë diskutuan për ndërtimin e një kanali të ri deri në shekullin e XVIII-të, në mënyrë që të sfidonin portugezët, holandezët dhe anglezët në Lindjen e Largët, shumë pak u bë. Me ardhjen e Napoleon Bonapartës, i cili gjatë kohës së qëndrimit në Egjipt shkoi për t’i vizituar mbetjet e kanalit antik. Ideja e tij çoi në më shumë sondazhe dhe skema për një kanal në vitet 1830 dhe 1850 derisa, në 1856, ajo u bë zyrtare, transmeton Telegrafi. Një ndërmarrjeje franceze, Suez Canal Company, iu dha kanali për 99 vite me qira për operim pasi ta kishte ndërtuar. Së pari, u shfrytëzuan punëtorë egjiptianë dhe më vonë evropianë gjersa terreni sfidues nënkuptonte që projekti përfundoi duke marrë kohë një dekadë dhe jo sesa ishte planifikuar – gjashtë vite. Më 17 nëntor 1869, Kanali i Suezit u hap zyrtarisht. Fillimisht, projekti ishte në pronësi të francezëve dhe sunduesit të atëhershëm të Egjiptit, Said Pasha, por gjashtë vjet më vonë, Egjipti, përballë vështirësive financiare, nxori në shitje pjesën e tij të konsiderueshme. Kush i bleu menjëherë gjithë pjesën egjiptiane? Natyrisht, britanikët.

Egjipti vazhdoi të merrte vetëm përfitime financiare margjinale për rrugën ujore të ndërtuar në territorin e saj deri në vitin 1956, kur Gamal Abdel Nasser shtetëzoi Kanalin e Suezit. Gjatë krizës së Suezit, Izraeli pushtoi Sinai dhe Britania e konsideroi pushtimin e Egjiptit, por u bind që të mos e bënte nga SHBA-ja nën presidentin, Dëight Eisenhoëer, i cili kërcënoi britanikët me ndëshkime financiare. Presidenti egjiptian Gamal Nasser shtetëzoi kanalin në 1956 dhe mbylli ngushticat e Tiranës për transportin izraelit, duke filluar Krizën e Suezit. Shkurtimisht, Izraeli, Franca dhe Britania e Madhe shpikën një plan për të rimarrë kontrollin e kanalit që përfshin një sulm izraelit që partnerët evropianë do të përdorin për të justifikuar një mision për të ri-imponuar stabilitetin në Lindjen e Mesme. Plani u shmang nga politikani kanadez, Lester Pearson, i cili propozoi si një alternativë krijimin e forcës së parë paqeruajtëse të Kombeve të Bashkuara, për të ruajtur sigurinë në Kanalin e Suezit. Mbeturinat nga konfliktet e vazhdueshme, përfshirë Luftën Yom Kippur të vitit 1973, mund të shihen ende në skajet e kanalit, një kujtesë e gjatësive që kanë kaluar kombet në përpjekjet për ta zotëruar atë. Që nga viti 2015, Kanali i Suezit ka qenë një përparësi kryesore për regjimin e Abdel Fattah Al-Sisi, i cili ka hedhur para në projektet e infrastrukturës dhe zgjerimin e kanalit.

Kanal artificial

Kanali i Suezit është kanal artificial detar me një gjatësi prej 163 kilometra ndërmjet Detit Mesdhe dhe Detit të Kuq, i cili ndanë kontinentin e Afrikës nga kontinenti i Azisë dhe për këtë arsye është lidhja më e afërt detare në mes hemisferës perëndimore dhe hemisferës lindore të Tokës.Kanali i Suezit ka rëndësi të madhe strategjike për arsye se është rruga më e rëndësishme e tankerëve detar për furnizimin e Evropës me naftën e Lindjes së Afërme.Kanali i Suezit është hap në vitin 1869. Kanali e mban emrin e qytetit i cili ndodhet në këtë regjion. Suez (në gj. arabe لسويس ) është qytet-lima i cili numron 497.000 banor. Gjindet në gjirin detar në Egjypt. Kryetari i Egjyptit Gamal Abdel Naser e ka nacionalizuar kanalin në vitin 1956. Për këtë shkak Franca, Anglia dhe Izraeli  kanë kryer invazionin në vitin 1956 ndaj Egjyptit. Në këtë konflikt ka pasur anije të fundosura, dhe kanali ka qenë i mbyllur deri në prill të vitit 1957. OKB e ka mbajtur neutral kanalin dhe rrafshnalten e Sinajit . Qyteti i Suezit ka qenë krejtësisht i shkatërruar dhe i boshatisur për shkak të konfliktit Arabo-Izraelit të vitit 1967. Në vitin 1975 kanali është rinovuar dhe është hapur për komunikacion në vitin 1975.