HANI ME DY PORTA, FRAGMENT

NGA KRISTAQ TURTULLI

“Le të jetë: Shpresa fjala që Zoti, shkruan në ballin e çdo njeriu.”

intermexo

“…Në pështjellimin e zërave,  korkolepsej dhe jetës së rëndomtë të qytetasve, të cilëve u rëndonte si koracë e hekurt,

u  mbante frymën perdja e propagandës, dhunes dhe frikës.

U ndje klithma e lemerisur në mesnatë.

Në momentin kur ora e madhe, me akrepa të zinj të qytetit trokëllinte me potere dymbëdhjetë.

Por kjo klithmë vazhdoi net me radhë.

Qytetasit nisën ta kërkonin me ngulm, me ankth, gati në makth.

Klithma ngrihej rrufeshëm prej fundit të dheut.

Në fillim niste zë ulët, si ankim shpirti, përdëllim, lutje, e ngadaltë, si qarje e dridhshme, e lehtë, por më pas merrte hov, bëhej kuje e thekshme dhe oshtinte me lebeti.

Me iso të forta lemerie aq sa trondiste qytetin, malet, fushat si tërmet…”

1

Ajo ishte një plakë që jetonte me mbesën, në një shtëpi gati të rrënuar, njëmijë e tetëqind e tetëdhjetë e nëntë metra larg fshatit të vogël në grykë të maleve. Veshur krejtësisht me tesha dalë boje, që dikur kishin qenë të zeza, por që kishin ndërruar ngjyrë nga reshjet e borës, të shiut, nga thëllimi i ftohtë dhe dielli i nxehtë. Mishrat e dhëmbëve i kishte të forta, me to hante korret e bukëve të mbetura. Flokët e bardhë vareshin rrëmujshëm nga shamia e çngjyrosur dhe shpesh herë e bezdisnin, i futeshin tinëzisht në gojë.

Plaka ishte e imët me pak kurriz të dalë; me rrudha të thella, si brazda toke të tharë. Në faqe e në ballë kishte njolla boje kafe. Nga puna e vështirë duart i kishte gjithë plasa si të prera me thikë. Ndërsa sytë kishin filluar t’i bënin teka e herë mbas here i lotonin. Plaka mundohej të ndalte braktisjen e syve duke u vënë patate të prera hollë e të mbajtura në ujë të freskët. Veshët i kish jashtëzakonisht të mprehtë, dëgjonte dhe zhurmën më të vogël, teshtimën e minjve, thërrmimit të dheut përpara se të binin e të rrokulliseshin gurët e gërmadhës dhe lëndimit të zogut të bukur kardinal.

Kur mbizotëronte qetësia, dhe gurët ishin lodhur së shtyri njëri tjetrin, fërkonte me të dy duart e rreshkura fytyrën e rrudhosur dhe mërmëriste:

‘Shpresa është fjalë e artë që Zoti shkruan në ballin e çdo njeriu.’

E mbesa ishte një vajzë e dobët, sykaltër, flokëverdhë, me fustan të hollë basme, me lëkurë tmerrësisht të bardhë. Ajo vinte vërdallë nëpër kthinë dhe ishte mësuar me mërmërimën e gjyshes.

Të dyja këto krijesa të kundërta, kishin vite që jetonin së bashku, flinin bashkë, në një shtrat të vjetër me dërrasa të pagdhendura e në një dyshek kashte, që plaka e ndërronte çdo vit me kashtë të re, mbledhur  në skërkat e malit.

Plaka jo rrallë i thoshte, të mos flinte me të, me merakun mos thithte pleqëri, por vajza i lutej e i mblidhej kutullaç në gji. Pastaj, plaka e dinte mirë, kthina ishte aq e ngushtë sa dhe atë shtrat kashte mezi e nxinte.

Në pranverë plaka lante kokën, trupin e teshat e irnosura në përrua dhe pastronte kthinën e vegël me themel. Kruante njollat e mëdha të lagështirës në mure, me pas i lyente me sherbet gelqereje të trashë, për të larguar të keqen.

Merrte një shkop të gjatë, me ndihmën e së mbesës i binin gërmadhës skutë më skutë, ku nxirrnin minjtë e ngordhur, gjarpërinjtë e fishkur dhe i digjnin në fushë të hapët.

Në fillim vajza e vogël ndiente neveri me këto veprime të plakës, por dalëngadalë u mësua; kur digjeshin minjtë, plaka nuk e lejonte vajzën të ishte aty. Jo rrallë plaka habitej me shumicën e minjve të ngordhur dhe madhësinë e tyre, me zgjatje turiri petashuq. Ngordhja e minjve dhe gjarpërinjve shkaktohej nga dimri i egër pjesërisht dhe kryesisht nga një përzierje që gatuante plaka. Lëngun helmues të një bime e përziente me krunde dhe e shpërndante nëpër katër anët e gërmadhës. Kjo përzierje u shkaktonte minjve etje të padurueshme, pinin ujë, fryheshin dhe plasnin.

Të vetmen mundësi jetese kishin një skërkë shumë larg fshatit, që e mbillnin me elb, e një bërryl të vogël me patate. Mali po bëhej gjithnjë e më shumë i thatë, e ato mezi mundnin të mblidhnin një grusht miell e një mësallë me patate. Me këtë mundësi ato s’mund të përballonin jetesën, ndaj ngjiteshin në mal, në çdo stinë të vitit, mblidhnin radhiqe, kërpudha dhe gorrica të egra; me to mbushnin barkun e zbrazët. Megjithëse menyja ishte tejet e varfër, vajza e vogël provonte një kënaqësi të jashtëzakonshme…

Ne verë luftonin me thatësirën, urinë, etjen  për ujë, me minjtë dhe gjarpërinjtë që dreqi e merrte vesh që nga vinin dhe përmbytnin dhenë.

Ndërsa në dimër me të ftohtin e hidhur dhe me reshjet e mëdha të shiut dhe të dëborës. Më kot mundohej plaka të vendoste letër katrama apo plastike mbi dërrasat e kalbura që luanin rolin e çatisë, por që dikur kishin qenë dysheme e katit përdhes. Shiu dhe bora rridhnin qejfpaprishur duke i kallkanosur. Atëherë plaka detyrohej të mblidhte lecka nga ishin dhe nga s’ishin, mbështillte me to mbesën e vogël, pa ndërprerë mërmërimën e zakonshme që kishte në të; lutje;  dhimbje dhe mallkim. Lutja dhe dhimbja e dëshpëruar, gati e pa shpresë, ishte për vajzën e vogël të ngelur fill e vetme në botën e keqe dhe të madhe, me një plakë kërcure të pa zonja për ta ndihmuar, që vitet po e thërrmonin si rërë. Mallkimi ishte për vete, lodhjen, mundimin, sfilitjen, shpirt plagosjen, dobësinë, pafuqinë e saj dhe për botën e marrosur bërë si mos më keq.

Mërmërima për plakën ishte një bashkëbisedim i gjatë dhe i pafund, aq sa harronte gjithçka përreth e merrej me të vdekurit. Oh, sa të shtrenjtë ishin të vdekurit. Një det lot nëne nuk mund ti zbuste. Aq sa ja sfiliste bënte copë e çikë shpirtin e lënduar të nënës. Ulej në gjunjë, ngrinte duart drejt qiellit dhe zë ulët ftonte shpirtrat e dashura të vinin pranë saj. Pastaj niste fërkonte me forcë, pa reshtur faqet e zhubravitura, pastaj gjunjët. I bëhej  sikur shpirtrat e dashura afroheshin me përdëllim për të folur dhe shprehur të pa shprehurën. Vërtiteshin diku rrotull, nuk shihnin kullën e tyre të dikurshme, madhështore por gërmadhë të shëmtuar, për të ardhur keq. Njëherësh diçka, djallëzore, e shpirt keqe, u përdridhej nëpër këmbë dhe u lidhte krahët, i pengonte të afroheshin. Plakës i bëhej sikur dëgjonte diçka si pëshpërima, a përdëllema të lënduara që vinin së largu nga e mos folura, por ajo nuk mund të shihte diçka nga siluetat e tyre kaq shumë të dashura. Kaq i keq ishte ky djall rreth i hekurt i së keqes!

Megjithatë plaka i ndjente së thelli që shpirtrat ishin diku rrotull, nuk mund të largoheshin pa i dhënë nënës komunikimin që ishte aq i nevojshëm, ndaj ajo u thirri gjithë lutje dhe dëshpërim.

‘Prisni, përse ikni, përse më lanë mua një copë plakë kërcure me eshtra që të thahem mbi dhe.

Plakës iu bë sikur dëgjoi:

‘Të lamë një dritë…’

‘Më latë, ju beftë nëna kurban, por jam një copë plakë e dobët, të vdes sot, të vdes nesër dhe ju ikët…’

‘Nuk ikën… na i morëm jetën… oh ,oh oh, eh, eh, eh!’ Më pas ofshamë dhe oshtimë të thellë, sa u shkund një botë e tërë.

Plaka kërkoi të dëgjonte më mirë, çfarë po i thoshin shpirtrat e dashura. Por një hungërimë e thellë dhe më pas ulërimë u ndje aty afër. Shpirtrat u stepën, u zbythen me kujdes dhe humben tutje.

Plaka donte me gjithë forcën të përzinte hungërimën e poshtër pa pikë mëshire, që të dëgjonte atë që nuk mundi, por ulërimë u ndje më fort dhe asaj iu lëshuan krahët dhe koka iu rrëzua si deçkë e prerë në gjoksin e dobët. E gjora nënë nuk kishte më fuqi, ra gati e zalisur dhe shpirti i ofshante me të madhe.

Këto veprime i kryente gjithnjë kur nxirrte vajzën të luante në gërmadha. Ngelej vetëm. Shpirtrat ishin jashtëzakonisht tekanjozë dhe vetëm për vetëm me plakën sikur kërkonin të zhvillonin bashkëbisedim. Ishin shpirtra shumë të afërt, aq sa tronditeshin muret nga dhembja…

Por sot kjo ditë për plakën ishte ndryshe, e rëndësishme dhe krejt ndryshe. Ndoshta shpirtrat e dinin rëndësinë, por shejtani, keqja e madhe i lidhte, i mposhte dhe shpirtrat sado të mira dhe të fuqishme të ishin çuditërisht topiteshin…

‘Eh’ rënkonte plaka dhe rrihte pëqinjtë, me sytë ngritur drejt qiellit: ‘E di nëna e di; Beteja e djallit dhe e shpirtrave është e pafundme. Ligësia, e keqja dhe njeriut të gjorë është në luftë për jetë a vdekje. Por puna është se ligësinë dhe të keqen njeriu e ka brenda vetes, kësaj si i bëhet?!’.

Heshte një copë herë dhe shtonte:

“Le të jetë: Shpresa fjala që Zoti, shkruan në ballin e çdo njeriu.”

KRISTAQ TURTULLI

HANI ME DY PORTA, fragment romani