DINJITETI I LULES
Tregim nga Albert HABAZAJ
Me Andrean takohemi shpesh. Nuk jemi thjeshtë shokë të ngushtë, por miq familjarë. Gati çdo të shtunë, në ora 10:00 pijmë ekspresin bashkë te kafe “Bragjini”, përveç rasteve kur ai apo unë jemi me shërbim jashtë qytetit. Shkoi një muaj e gjysmë, që nuk e praktikomin ritualin e këndshëm të kafes, jo më tepër nga ngjarjet që kalova, sesa nga fakti që Ndrekoja, pikërisht paraditen e festës së Shën Valentintit u rrëzua pa dashje në hyrje të pallatit ku banon dhe pësoi një frakturë në gjurin e majtë, ç’ka do të thotë që i hoqi ca peripeci spitalore. Javën e kaluar ishte në Madrid në një konferencë shkencore. Ai është profesor informatike, por e ka shumë qejf letërsinë, sidomos historinë e letërsisë. Është i pasionuar ndaj traditave, dokeve, zakoneve, sidomos për mitet e e mitologjinë vdes fare dhe qëmton si i çmendur ndër thesaret e trevave tona. Se ku e gjen kohën ai njeri!… Gjithsesi, të premten e kaluar më erdhi për ngushëllim. Ndenji goxha, sa ikën njerëz e grupe njerëzish, që vinin për rastin. U mug. “Ngrehu, – më tha -, dalim nga kafja jonë, se dhe ti zure kallo kaq javë”. I veshur si duhet isha, kështu që u ngrita dhe dolëm, duke lënë paksa të habitur këta të shtëpisë, por jo shumë, se na njohin ç’themi e bëjmë. Me Ndrekon kemi një kod të pashkruar komunikimi, shoqërisht i padiskutueshëm për zbatim. Nuk ia bëjmë dy njeri-tjetrit, tash e gjysmë shekulli që jemi njohur. U ulëm tek lokali ynë. Porositëm kafe, ujë dhe ai më zgjati një Toscanello Castano Raffinato. “Do të tregoj një të bukur, – më tha dhe nisi bisedën: Qe 14 shkurti. Dita kur unë vura lart këmbën… Kjo s’paraqet interes, as paterica që mbajta nga halli. Atë ditë, atë mëngjes, të gjithë më ngjanin si trëndafila të kuq, lule dashurie. Dhe në qytetin tonë çelej Shën Valentini, Dita e të Dashuruarve. Zotëronte e kuqja, ngjyra e ngjyrave, mbretëresha bujare e ngjyrave, ngjyra e shpirtit të shenjtë, e zjarreve hyjnore, e bukurisë, e begatisë, e dashurisë dhe erosit…
-Bjeri shkurt, Ndreko e na ler me gjithë simbolikën tënde rituale – ia preva sa me shaka, aq dhe pa shaka…
– Mirë, pra – dhe lëvizi pakëz nga karrigia, se ndërkohë po vinte kamarierja me porosinë – Dola dhe unë si gjithë të tjerët. Sa zbrita nga autobuzi i linjës në qendrën e vjetër të qytetit, m’u turr një grua, sa e kapardisur, aq e shushatur me një tufë lulesh të lodhura, m’u ngjesh gati fytyrë më fytyrë. S’po më drejtohej me mirësjelllje, sikur më klithte: – Hajde, lule të freskëta për festën e 14 Shkurtit! Lule të freskëta! Hajde, lule dashurie! Lule deti. Dhuroja ti!… Dhe si vigjilente antike kufiri, pa m’u ndarë mua, kthehen djathats: – Ikni këtej ju, zhdukuni, mirrni vesh apo jo, more! Do t’u zhdëp të dyve – po kërcënonte dy kolegët e saj, fakirë të mbaruar të mjerët, gati gojëkyçur, por që kjo i shikonte si konkurentë e sherr për ditë bëkej me ta. More, po sikur i ka profesion zënkat, sherin… Punë e madhe!
U tkurra deri në trembje. E pashë si me habi, pa e tepruar, si me frikë. “Jam unë apo s’jam unë – thashë me vete. Është apo s’është kjo Zybejdeja, që shet lule tek cepi i rrethrrotullit, diagonal me Muzeun Etnografik… Ajo ka 9 fëmijë, mos gaboj 8 djem i ka në Holandë e Belgjikë, ka dhe një vajzë, por ajo është Australi, thonë e s’dihet gjë tjetër për të. Burrin nuk ia kam njohur, ka patur, s’ka patur, ka vdekur, është ndarë. Nuk di gjë. Mos më pyet. Zyba duhet të jetë aty te 75, 80 vjeçe. Me një palë çitjane basmaje me ngjyra të mbyllëta jo shumë të qarta rri dimër, verë aty. Në kokë mban një shami pambuku si të zezë, a të shpëlarë fare. Ka 25 vjet, një çerek shekulli, që shet lule vetëm për ata që ikin. Lule Babice… Lule ngjyra-ngjyra, të bardha, gri, të kuqe, luledele, koçimare, a ç’të gjejë, me ngjyrë a pa ngjyrë. Shpesh jo natyrale. Ç’pyet. Në muzg, pa pikë turpi, shkon sipër në varreza, lëshon kthetrat e fëlliqura si grabitqare varreve të rinj, zhvat lulet e ditës dhe i hedh në një thes kërpi (s’di ku e ka gjetur) dhe, të nesërmen, e bukura ua shet nevojtarëve, hallexhinjve si të freskëta. Ndërsa tani grindet me Fatmën dhe Aliun, që edhe ata, të gjorët kanë zënë pronën e tyre, nga një copkë vend në këmbë. Luftë të varfërit për një vakt bukë në ditë. Po i hëngri në lënjë “pronarja” Zybejde, më e gjerë se e gjatë dhe e veshur aq keq e pa kuptim.
Dhe prapë me sytë e çakërritur, gati të shqyer, duke turfulluar si dosë, nuk më ndahej mua, urdhëruese e egër: “Merre! Është e freskët. Dhuroja gruas kur të dilni përgjatë bregut të detit”. Po më tromaksi fare, ore! S’më shqitej. Gati m’u ngjit për trupi. Më mbërtheu krahun me ata gishtat e saj të palarë e thonjpaprerë. Ma shpifi. Unë, nga që e njihja mirë kush ishte, përpiqesha të largohesha, duke kërkuar dalje nga e majta, se m’u duk si kalim i lirë. Kur më mbërthen me putër, o zot, nuk e di si u pengova dhe shkava. Më zuri këmba keq. Dhembja në kockë. Unë e di. Ke dëgjuar kur thotë filanit iu bë sheshi buzë. Ja kështu më ngjau mua. Po më terrorizoi, more burr’ i dheut! Shtriga plakë. Kur po merrej me mua që të më bindte pa mjete të tjera dhune…, nga nxitimi a tërbimi i mospërfilljes sime, prej tufës me lule që shtërngonte në dorën tjetër, i ra trëndalifi i kuq, thinjur ngjyra të shkretit nga sfilitja që i kishte bërë plaka Zybejde.
Jo, s’jam për ty… – m’u duk se më tha lulja rënë përtokë e lënduar. Edhe lulja ka dinjitet, po Zybedeja?!…
Vlorë, 30.03.2022
