Arbëreshët e Amerikës- shpërnguljet

Shkruan Fahri Xharra

Seriali i ri “ Kush janë arbëreshët e Italisë ? “ – do të mundohem të japi shënime për pjesën e gjakut tonë që iu deshtë dy herë të ndërron vendbanimin; së pari nga Morea që ishte vendlindja e tyre dhe së dyti pas qindra vitesh edhe nga Sicilia, vend banimi dhe vendlindja e gjeneratave shekullore që të mërgojnë në Amerikë. Shkaqet e migrimit janë të ndryshme, unë po e ceku vetëm varfërinë e skajshme që e kishte kapluar at vend. Që nga viti 1861 e deri në vitin 1985 mbi 29  italian janë larguar; për numrin e arbëreshëve të ikur në shkrimet tjera.

Por Interesi i treguar nga komunitetet e Shteteve të Bashkuara dhe Argjentinës ishte i fortë. Nëse për arbëreshët në Argjentinë ka ende një linjë të drejtpërdrejtë me të afërmit e tyre në Itali, për ata në Shtetet e Bashkuara gjithçka bëhet më komplekse. Megjithatë, intensiteti me të cilin arbëreshë amerikanë përpiqen të ripërcaktojnë historitë e tyre familjare është befasues.

Raporti i fundit në këtë drejtim është nga Mike Langiano, familja e të cilit emigroi nga Maschito në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ja kontributi i tij:

“Unë jam një nga njerëzit këtu në Shtetet e Bashkuara që është një pasardhës i banorëve të shumtë të Maschitos që emigruan në Shtetet e Bashkuara në fund të viteve 1800 deri në fillim të viteve 1900. Me gjasë, një numër i madh njerëzish nga atje emigruan në Shtetet e Bashkuara, Brazil dhe Argjentinë rreth asaj kohe. Unë besoj se shumica e pasardhësve të këtyre emigrantëve tani në Shtetet e Bashkuara nuk janë në dijeni të historisë së popullit tonë […]. Unë jam 60 vjeç dhe sapo kam filluar të mësoj këtë histori tani, duke bërë kërkime gjenealogjike të paraardhësve të mi Langiano. (www.jemi.it/index.php / notizie-per-gli-emigrati-arbereshe/in-america/1464-emigrati-arbereshe-negli-usa-alla-riscoperta- )

Si gjithmonë , ikje nga dhuna ,ikje nga pushtimet,  ikje nga varfëria . Arbëreshët e New Orleansit (USA) nuk ikën nga Sicilia në mënyrë të organizuar. Fillimi ishte nga më të guximshmit , aventuristët të cilëve më vonë iu bashkëngjitën edhe familjarët dhe  kështu fshati Kontessa Entellina ishte më shumë në Amerikë se sa në vendlindje. New Orleansi mbetet shtëpia me përqendrim më të madh të Abreshëve në Amerikë. E njohur ishte se arbëreshët e gjenin punën lehtë , ishin punëtor të vyeshëm. E njohur është French Market.

Në vitin 1886 , një grup arbëreshësh e formuan shoqaten“Societa Italiana de Beneficenza Contessa Entellina”- një organizatë për ndihmë reciproke vëllazërore.

Interesante që në vitin 1920 ishin diku mbi 2o mijë Arbëreshë në New Orleans , më shumë se ata që mbeten në Sicili.

Contessa Entellina ( Shqip : Kundisa, Sicil” Cuntissa )  sot është një komunë e vogël  me 2 184 banorë , pra në province e Palermos ,në Sicili, në jugun e Italisë .Një fshat me lartësi mbidetare afër bjeshkëve të quajtura Brinjat. Popullata është e ritit lindor ortodoks dhe sot e gjithë ditë flasin shqip, i veshin rrobat tradicionale shqiptare të përcjellura nga muzika dhe kuzhina e trashëguar nga vendlindja.

Fillimi i këtij vendi është diku nga viti 1450 , i cili i strehoi të dëbuarit nga turku nga tokat e Shqipërisë së sotme , si dhe nga Morea jugore,

Duhet cekur se së këtu ishte qyteti i vjetër Entella , ku edhe sot gjendet dokumentimi arkeologjik.

Në shtypin amerikan shkruan se “Contessa Entellino “ një orë larg Palermos është fshat tipik në të gjitha pikëpamjet , i banuar  500 vjet më parë nga të ikurit prej turqve Otoman. Vetveten e quajnë “Arbëreshë” dhe flasin shqip.  (http://contessaentellina.tumblr.com/”)

“ Këtu në New Orleans , arbëreshët nuk kishin priftin e tyre- “papa “ si e quanin ata. Vinin kohë pas koha nga anët tjera të Amerikës.. Derisa Sicilianët ishin matriarkal , arbëreshët udhëhiqeshin nga burri .

“Në vend lindje e përshkruajnë vetë vetëm si Arbëreshë, dhe nuk do të përgjigjet kurrë: “Io Sono Italiano”( Unë jam Italian)- por ““U nam Geg” ( un jamë Gegë )- thot Joseph Schiro, kryetari i shoqatës dhe stërnipi i priftit arbëresh i ardhur si 16 vjeçar në New Orleans , i cili flet rrjedhshëm në arbërisht . Mbi 400 vjet arbëreshët qëndruan në Sicili , dhe që nga mesi i shekullit 19-të filluan të vijnë New Orleans.

“ Ishte viti 1921 kur me anijen Pocahontas arrijta  si 16 vjeçar. familja e jonë ishte fisnike ““Nobili Albanesi dei duche de Piroti – Albanian nobles, dukes of Epirus. We come from a line of dukes. It goes all the way back, you see.”  (by Dalt Wonk, Dixie Newspaper N.O., 1983 ).

Pra ishin familje fisnike shqiptare i dukëve Epirotas të Epirit.

‘We don’t want Turks. They’re enemies.”

“I asked him to put a hat like Skanderberg on him and have it be a Skanderberg picture. The Albanian hero.”

Fahri Xharra, 04.01.22  Gjakovë